“Забурга киришүү» деген макалада Дөөт (алейхи салам) пайгамбар Забурду Кудайдан шыктандырылып Забурдан жаза баштаганы жана башка китептерди кийинки пайгамбарлар жазганы айтылган. Балким, анын китеби өтө көлөмдүү болгондуктан Ышайа «улуу пайгамбарлардын» бири болуп эсептелеттир. Ал биздин заманга чейинки 750-жылдары жашаган. Төмөндөгү диаграммада Ышайанын Забурдун башка пайгамбарларына карата жашаган жылдары көрсөтүлгөн.
Ышайа пайгамбар (алейхи саламдын) өмүр сүргөн жылдары Забурдун башка пайгамбарларына салыштыруу
Ышайа ушунча илгери (болжол менен 2800 жыл мурун) жашаса да, ал келечек жөнүндө көптөгөн пайгамбарчылык жазган, анткени Муса пайгамбар (алейхи салам) пайгамбар келечекти алдын ала айтуусу керек деп айткан. « Забурга киришүү» деген макалада буга чейин Сулайман (алейхи саламдан) кийинки падышалардын көбү зулум болгондугу айтылган. Бул Ышайа пайгамбар жашаган мезгилге да тиешелүү. Анын китебинде биз Аллахтан келе жаткан сот жөнүндө көптөгөн эскертүүлөрдү табабыз (ал 150 жылдан кийин Иерусалим бабылдыктар тарабынан талкаланганда келген – окуяны бул жерден караңыз ). Ошол эле учурда Ышайа алыскы келечек жөнүндө пайгамбарчылык кылып, Алла Таала адамзатка өзгөчө жана буга чейин болуп көрбөгөндөй жышаан жибере турган мезгилдерди алдын ала айткан. Бул жерде Ышайа түздөн-түз Ысрайылдын падышасын, башкача айтканда, Дөөт (алейхи салам) урпактарын айтып жатат. Мына ушундан улам Белги « Дөөттүн үй бүлөсүнө » ( Давуд) багытталган:
“Ошондо Ышайа мындай деди: «Дөөттүн тукуму, уксаңар боло! Адамдарды кыйнаганыңар аз келгенсип, менин Кудайымды да кыйнагыңар барбы? Ошон үчүн силерге Теңир Өзү аян берет: Кыз кош бойлуу болуп, Уул төрөйт, Ага Эмануел деген ат коюшат. Ал жаман нерсени четке кагууну, жакшы нерсени тандап алууну түшүнгөнгө чейин, сүт жана бал менен тамактанат.”
Ышайа 7:13-15
Кандай көрөгөчтүк божомол! Ал эми уул төрөй турган кыз жөнүндөгү бул угулбаган пайгамбарчылык кандай? Бул абдан күлкүлүү угулушу мүмкүн, көп жылдар бою адамдар бул жерде кандайдыр бир ката бар экенине ынанышкан эле. Албетте, эгер адам жөн эле келечекти алдын ала айтууга аракет кылса (келечектеги муундарга жазып алса), анда ал мындай күлкүлүү сөздөрдү айтпайт. Бирок ал биздин алдыбызда турат. Бүгүнкү күндө биздин колубузда турган Жансыз деңиз түрмөктөрүнүн негизинде бул пайгамбарчылык абдан, абдан узак убакыт мурун – Ыйса (алейхи салам) төрөлгөнгө чейин бир нече кылымдар мурда жазылган деп ырастай алабыз.
Ыйса Машайак (алейхи салам) тууралуу Анын кыздан төрөлөөрү кабарланган
Ыйса Машайак (алейхи саламдан) кийин көп жылдар өткөндө жашап жаткан биз, бул пайгамбарчылыкта ал жөнүндө айтылганын билебиз. Пайгамбарлардын бири да – Ибрахим да, Муса да, Мухаммед (с.а.в) да кыздан төрөлгөн эмес. Жер бетинде жашагандардын ичинен Ыйса (алейхи салам) гана дүйнөгө адаттан тыш жол менен төрөлгөн. Анын төрөлөөрүнөн көп жылдар мурун, Алла Таала бизге Анын келишинин белгисин берип, кыздын уулу жөнүндө көбүрөөк билдирип, даярдаган. Эки пунктка көңүл буралы.
Апасы анын атын Эммануел койгон
Биринчиден, Уул төрөгөн кыз Анын атын Эммануел койду . Сөзмө-сөз которгондо, Анын аты ” Кудай биз менен ” дегенди билдирет . Бирок муну кантип түшүнүү керек? Бул ысымдын бир нече чечмелөөсү болушу мүмкүн, бирок алардын бири, Алла Таала жакында өкүмдү күтүп жаткан залим падышаларга кайрылып, аларга ырайымдуулугунун белгиси катары уул берди – “алар” аларга таптакыр каршы эмес. Ыйса (алейхи салам) төрөлгөндө, бир караганда Аллах чындап эле ысрайылдыктарды таштап кеткендей сезилиши мүмкүн, анткени аларга чет элдиктер үстөмдүк кылып турушкан. Турмушка чыга элек кыздан төрөлгөн Уулдун белгиси аларга Кудай аларды таштап койбогонуна, аларга каршы эместигине, алар менен болгонуна дем берген. Инжилде, тагыраак айтканда, Луканын Инжилинде анын энеси Мариям (Марийам) Уулунун жакында төрөлгөнү тууралуу периште келип, ыйык ырды ырдаганы айтылат. Ырда төмөнкү сөздөр камтылган:
“Мариям мындай деди: «Менин жаным Теңирди даңктайт. … Ал Өзүнөн корккондорго укумдан-тукумга ырайым кылат. … Биздин ата-бабаларыбызга, Ыбрайымга жана анын тукумуна түбөлүккө ырайым кылууну убада кылганын эстеп, Өзүнүн кулу Ысрайылга жардамга келди».”
Лука 1:46 55
Көрүнүп тургандай, Мариям кыздан Уул төрөлүшү жөнүндөгү периштенин сөздөрүн Теңирдин Ыбрайымга жана анын урпактарына болгон ырайымын түбөлүккө эстеп калгандыгы жөнүндөгү кабар деп чечмелеп берген. Аллахтын өкүмү, Аллах Ысрайыл уулдарын таштап салды жана алар менен бирге болбойт дегенди билдирбейт.
Кыздын баласы «жамандыкты четке кагып, жакшыны тандайт»
Пайгамбарчылыкта наристе «жамандыкты четке кагууну жана жакшыны тандап алууну» үйрөнмөйүнчө «сүт менен бал жейт» деген сөз укмуштуудай алдын ала айтылган. Ышайа ымыркай акыл-эстүү чечим чыгаруу курагына жеткенде жамандыкты четке кагып, жакшыны тандайт деп жазган. Менин кичинекей уулум бар. А мен аны сүйсөм да, ал өз алдынча эч качан жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандоону үйрөнбөй турганын жакшы билем. Жубайым экөөбүз ага тынымсыз үйрөтүшүбүз керек: аны эскертип, акыл-насаат айтып, үлгү көрсөтүп, жазалап, жакшы достошууга, татыктуу адамдарды жолуктурууга мүмкүнчүлүк бергиле ж.б. Биз ага жамандыкты четке кагууну жана жакшылыкты тандоону үйрөтөбүз. Бирок канчалык аракет кылбайлы, эч кандай кепилдик жок. Азыр мен өзүм ата болгонум үчүн, ата-энемди жана алар мени «жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандоону» үйрөтүү үчүн кандай кыйынчылыктарга дуушар болгонун коркуу менен эстейм. Эгерде ата-эне балдарын тарбиялоого эч кандай аракет кылбаса жана алардын “шалбаадагы чөптөй” өсүүсүнө шарт түзүп берсе, алар жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандоону үйрөнө алышы күмөн. Табиятта “адепсиздиктин” белгилүү бир мыйзамы бар сыяктуу, аны дайыма жеңип туруу керек – баланы жамандыкка тарта турган белгилүү бир тартылуу бар.
Ошондуктан биздин эшигибизде кулпулар бар. Ошондуктан ар бир өлкөдө полиция күчтөрү бар. Ошондуктан банктар шифрлерди жана сырсөздөрдү колдонушат. Ошондуктан мамлекеттер тынымсыз жаңы мыйзамдарды кабыл алып жатышат. Биз «жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандаганды» билбегендиктен, дайыма бири-бирибизден коргонууга туура келет.
Пайгамбарлар да дайыма жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандашкан эмес
Ооба ошондой. Тоорат Ыбрайым пайгамбар ( алейхи саламдын) фараонго эки жолу калп айтканын, ал аялын карындашым деп атаганын айтат (Башт. 12:10-13 жана Башталыш 20:1-2). Муса пайгамбар (алейхи салам) бир мисирликти өлтүргөн (Чыг. 2:12), бир жолу Алланын буйругуна тайманбастык менен баш ийбей, бардык буйрукту аткарбай койгон ( Сандар 20:6-12). Мухаммед пайгамбарга Куранда кечирим суроо буйрук кылынган (Сүрө 47:19), андан кийин ал дайыма эле жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандаган эмес деген тыянак чыгарууга болот.
Билгин: Чындыгында, Аллахдан башка кудай жок! Өзүңдүн күнөөлөрүңдүн, момун эркектердин жана момун айалдардын (күнөөлөрүнүн) кечирилишин сура. Аллах силердин жумушчу ордуңарды да, тыныгуучу ордуңарды да билет.
47:19 – Мухаммад
Муслимден келген төмөнкү хадисте пайгамбардын анын кечирим сурап дуба кылганы айтылат.
Абу Муса аль – Ашари атасынын риваятына таянып, Алланын Элчиси (с.а.в) мындай деп дуба кылганын айтат: «Оо, Аллахым, менин күнөөлөрүмдү, наадандыгымды жана тынчсызданууларымды кечир. Анткени Сен (менин иштеримди) менден жакшыраак билесиң. Оо Аллахым, менин билип же башка кылган күнөөлөрүмдү, ниетсиз жана ниетим менен кылган күнөөлөрүмдү кечире көр. (Бул күнөөлөрдүн) баары менин ичимде. Оо, Аллахым, менин байкабастыктан же жайбаракаттыктан жасаган, ошондой эле жашыруун же ачык кылган күнөөлөрүмдү кечире көр, анткени сен аларды менден жакшыраак билесиң. Сен Биринчисиң жана Акыркысың , Сен баарынан Кудуреттүүсүң».
Муслим 35:6563
Дөөт пайгамбар (алейхи саламдын) да күнөөлөрдүн кечирилишин тилеген дубасына абдан окшош :
“Кудайым, мени Өзүңдүн улуу ырайымың боюнча ая, Өзүңдүн улуу кайрымдуулугуң боюнча күнөөлөрүмдү өчүрүп сал. … Мага иссоп менен кан чач, ошондо таза болом. Мени жуу, ошондо кардан ак болом.”
Забур 50:3,9
Демек, пайгамбарлар да биз сыяктуу күнөө менен күрөшүп жатканын жана алар да кечирим суроого муктаж экенин көрөбүз. Бул Адам атанын бардык урпактарынын абалы .
Кыздан төрөлгөн ыйык Уул
Кыздан төрөлгөн уул жөнүндө айта турган болсок , анда ал, Ышайа пайгамбардын айтымында, жаштайынан жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандап алган. Бул ал үчүн табигый эле. Бирок бул биздикинен башка мүнөзгө ээ болгондо гана табигый болушу мүмкүн. Ал биздин уруудан эмес. Башка бардык пайгамбарлар, анын ичинде аталары жана ата-бабалары өздөрүнүн санжырасын Адам атадан тартат, ал өзүңөр билгендей жамандыкты четке какпаган жана жакшылыкты тандабаган. Аталардын өзгөчөлүктөрү генетикалык жактан балдарга берилет; ошондуктан Адам атанын күнөөкөр табияты баарыбызга, анын ичинде пайгамбарларга да өткөн. Ал эми кыздан уул төрөлсө, аныктама боюнча ал Адам ата боло албайт . Бул уулдун генеалогиясы башкача болот – ошондуктан ал ыйык болушу мүмкүн. Мына ошондуктан Куран Мариямга күйөөсүнүн катышуусуз уулунун төрөлгөнүн кабарлаган периште жөнүндө айтып, бул уулун « төрөлүп жаткан ыйык» деп атаган .
Ал: “Акыйкатта, мен сага таза уул берүүгө жиберилген Эгеңдин элчисимин”, – деди. (Анда Марйам): “Мага бир да эркек жакындабаса, ары мен айагы суйук да болбосом, кантип мага бала бүтсүн”, – деди.(Жебрейил а.с.): “Ал ошондой”. Анткени Эгең: “Бул Мага оңой. Ал – Бизден адамдарга бир белги жана ырайым. Бул чечилген иш”, – деди.Марйам ал балага кош бойлуу болуп, аны менен алысыраак бир жерге кетти.
19:19-22 Мариям
Ышайа (алейхи салам) башка бардык китептериндей эле ачык-айкын айтат: кыздан төрөлгөн Уулдун жердеги атасы болбойт, демек, күнөөкөр табияты жок. Ошондуктан Ал ыйык.
Көбүрөөк Адам жөнүндө
Кыздан Уул төрөлүшү жөнүндө кийинки пайгамбарлар гана айтышпайт. Бул төрөт башынан эле жарыяланган. Адам атанын белгисинде Аллахтын шайтанга айткан каргышын окуйбуз. Мен бул сөздөрдү дагы бир жолу эскерте кетейин.
“Аял экөөңөрдүн ортоңорго, экөөңөрдүн тукумуңардын ортосуна кастык коём(Мен Аллах). Аялдын тукуму сенин башыңды жанчыйт, сен (Шайтан)болсо анын(аялдын тукумун) согончогун чагасың».”
Башталыш 3:15
Аллахтын каалоосу менен Иблис (Шайтан) жана анын аялы (аял) урпактары болот. Аялдын урпактары менен шайтандын урпактарынын ортосунда кастык, өз ара жек көрүүчүлүк пайда болот. Шайтан аялдын тукумунун согончогун чагат, ал эми аялдын тукуму «шайтандын башын жанчат». Бул өз ара аракеттенүү төмөнкү диаграммада көрсөтүлгөн.
Бейиште Аллахтын убадасы боюнча каармандардын өз ара мамилеси
Эскертүү: Аллах урпакты күйөөсүнө эмес, аялына убада кылат. Бул өзгөчө Тооратта, Забурда жана Инжилде (аль – Китаб /Ыйык Китепте) ар дайым атанын тукумна басым жасалгандыгын эске алганы өтө бөтөнчө көрүнүш. Ыйык китептерди Батыштын азыркы сынга алгандардын бир бөлүгү аялдардын санжырасына көңүл бурбайт. Алардын ою боюнча, бул “жыныстык дискриминация”, анткени, эреже катары, эркек тукумунан гана уулдар алынып келинет. Бирок бизде абал башкача: бала (эркек бала) күйөөсүнүн катышуусуз төрөлөт. Текстте аялдын тукуму жөнүндө гана айтылат, бирок эркек жөнүндө бир да сөз жок .
Ышайа айткан кыздын Уулу ошол эле «аялдын тукуму»
Ышайанын кыздан төрөлгөн уул жөнүндөгү ачык пайгамбарчылыгы бир жолу Эдем багында Аллах аялдан гана (демек, кыздан) төрөлө турган тукум берүүнү убада кылганын көрсөтүп турат. Мен сизге бул текстти кайра ачып, Адамдын белгисин ушул жаңы көз караш менен кайра окууну сунуштайм. Сиз баары бир нерсеге бириге турганын көрөсүз. Тарыхтын башынан Адам атанын бардык уулдары бир эле ооруга чалдыккан: алар атасынан үлгү алып, «жамандыкты четке кагып, жакшылыкты тандаганды» билишкен эмес. Ошондуктан Алла Таала дүйнөгө күнөө киргенин билип туруп, Адам атага тиешеси жок кээ бир окуяларда шайтандын башын жанчып салууга убада берет.
Бирок бул олуя мунун баарын кантип ишке ашырат? Эгер сөз жөн гана Аллахтын эркин жарыялоо жөнүндө болсо, анда Ыбрайым жана Муса (алейхи салам) сыяктуу башка пайгамбарлар аны толугу менен жарыя кылышмак. Жок. Ыйык Уулдун ролу таптакыр башка. Бирок аны түшүнүү үчүн Забурга тереңдеп кириш керек .