«Тавба » сүрөөсү (9-сүрө – «Тообо») көптөгөн талаш-тартыштарды жаратат, себеби анда жихад, б.а. согуш жөнүндө сөз болот. Бул аяттар бизге душман менен физикалык согушууга буйрук берет – бул көптөгөн жоромолдорду түшүндүрөт. Булар төмөнкү аяттар :
Жеңил, же оор болгонуна карабастан согушка чыккыла да, Аллах жолунда мал-мүлкүңөр жана жаныңар менен согушкула! Эгер билсеңер, силер үчүн жакшысы ушул.Эгер жакын жерде ишенимдүү олжо жана жеңил жүрүш болсо, алар сени ээрчишмек. Бирок аралык аларга алыс көрүндү. Алар Аллахтын ысмы менен: “Эгер мүмкүнчүлүгүбүз болсо, силер менен кошо чыкмак элек”, – деп ант ичип, өздөрүн өздөрү кыйратышты. Аллах алардын жалганчы экенин билет.
Тавба Сүрөсү , 9:41-42
42 чи- аяттагы сөгүш, эгерде согушка баруучу жол оңой болгондо, алар албетте ошол жолго барышмак. Бирок алар үчүн аралык алыс көрүнгөндүктөн, алар күрөштөн баш тартышты. Кийинки аяттарда кайдыгерлик үчүн шылтоо айтылган. Тавба Сүрөсү мындай деп эскерет:
Аларга: “Силер бизге эки ийгиликтин биринин келишин күтөсүңөрбү? Биз силерге Аллахдан жаза келерин, же биз аркылуу силерге бир азап жиберерин күтүп жатабыз. Анда, силер күткүлө, силер менен чогуу биз да күтөбүз”, – деп айт. Тавба Сүрөсү , 9:52
Бул насаат күрөштүн жыйынтыгы эки болушу мүмкүн экенин билдирет. Өлүм (шайит болуу) же жеңиш. Бирок күрөш ушунчалык катуу болсо, эки нерсе тең – шейиттик да, жеңиш да болот. Анткени, Ыйса Машайак (алейхи салам) Иерусалимге узак сапарга аттанганда ушундай күрөшкө кирген . Ал жерге келгенде, Забур пайгамбарлары жүздөгөн жылдар бою жарыялаган пайгамбарлыктардын аткарылышын белгилөө үчүн асманда бир хилал жарым ай жаркырап турду.
Иерусалимге кирүү
«Исра » сүрөөсү (17-сүрө – «Түнкү жүрүш») Мухаммед пайгамбардын (саллаллаху алейхи васаллам) Меккеден жалгыз Бурак атты учкан ат менен саякатка чыккандагы түнкү саякаты тууралуу баяндалышы менен белгилүү.
Харам мечитинен белгилерибизден ага көрсөтүү үчүн айланасын Биз кут даарыткан Аксаа мечитине, түн ичинде Пендесин сейил жасатканга аруулук! Акыйкатта, Ал Угуучу, Көрүүчү.
Исра Сүрөсү , 17:1
Ыйса Машайак (алейхи салам) ошол эле жерге келген, бирок анын максаты башка болчу. Ага эч кандай белги көрсөтүлгөн эмес – ал белги көрсөтүү үчүн өзү пайда болгон . Түн жамынып эмес, ачык эле, күндүн жарыгында, Буракка эмес, эшек минип келген. Бул канаттуу Бурактагы саякат сыяктуу таасирдүү болбосо керек, бирок Ыйса пайгамбардын ошол күнү Иерусалимге кирип, эшекке мингени эл үчүн ачык белги болгон. Ошондон улам.
Ыйса Машайак (алейхи салам) Лазарды тирилтип, азыр Иерусалимге (Ал-Кудска) баратканда элге өзүнүн миссиясын ачып берди . Анын Иерусалимге кантип келери жүздөгөн жылдар мурун алдын ала айтылган. Бул жерде Инжил мындай дейт :
“Кийинки күнү майрамга келген элдин көпчүлүгү Ыйсанын Иерусалимге келерин угушканда, дарактардын бутактарын алып: «Дөөттүн Уулуна даңк! Теңирдин атынан Келе Жатканга, Ысрайыл элинин Падышасына даңк!» – деп, Аны кыйкырып тосуп чыгышты. Ыйса бир кодикти таап минип алган эле. Бул жөнүндө Ыйык Жазууда: «Коркпо, Сион кызы! Сенин Падышаң кодик минип келе жатат!» – деп жазылган. Шакирттери муну адегенде түшүнүшкөн эмес. Бирок Ыйса даңкталгандан кийин, алар бул сөздөрдүн Ал жөнүндө жазылгандыгын, Ага ошондой кылынгандыгын эстешти. Ыйсанын жанында жүргөн эл Анын Лазарды мүрзөдөн чакырып, тирилткенин күбөлөндүрүп жатты. Ошондуктан Ыйсанын бул кереметти кылганын уккан эл Аны алдынан тосуп чыкты. Фарисейлер болсо: «Көрдүңөрбү, эч нерсе кыла албай калдыңар! Бүт дүйнө Анын артынан ээрчип кетти!» – деп, өз ара сүйлөшүп жатышты.”
Жакан 12:12-19
Ыйса Машайактын Иерусалимге кириши – Дөөт падышанын пайгамбарчылыгы
Дөөт (алейхи салам) баштап , жыл сайын Иерусалимге салтанаттуу жүрүш менен – эр жүрөк ат минип кирип келишкен. Ыйса Машайактын бул салтты Палмалуу жекшемби күнү эшек менен Иерусалимге кирүү менен кайра чыгарган . Ошол эле учурда бүт эл Ыйсага Забурдан гимнди ырдады – ошол эле гимн Дөөт үчүн ырдалган :
“Оо Теңир, куткара көр! Оо Теңир, бизге ийгилик бере көр! Теңирдин атынан келе жаткан бактылуу! Силерге Теңирдин үйүнөн бата беребиз. Кудай – Теңир, Ал бизге жарыгын чачты. Курмандыкты курмандык чалынуучу жайдын мүйүзүнө байлагыла.”
Забур 117:25-27
Эл Ыйсанын Лазарды тирилткенин билип, падышаларды урматтоо үчүн жазылган бул байыркы гимнди ырдашкан . Алар анын Иерусалимге келгенине жана Забур 117:25те кылымдар мурун колдонулган ошол эле сөз «куткаруу» дегенди билдирген «хосанна» деп жар салганына кубанышты. Бирок эмне үчүн алар куткарылышы керек? Бул тууралуу Захария пайгамбар пайгамбарлык кылган.
Захариянын пайгамбарчылыгын Иерусалимге жеңиш менен кирүү
Ыйса салтанаттуу жүрүштү байыркы падышалардын образында кайталаганы менен, бул бир аз башкача жасалган. Машайактын атын жар салган Захария (алейхи салам) пайгамбар да Машайактын Иерусалимге эшек менен келерин айткан. Бул убакыт тилкеси Закарыя пайгамбардын, ошондой эле Палмалуу жекшемби күнүндөгү окуяларды алдын ала айткан башка пайгамбарлардын жашоосунун мезгилин көрсөтөт.
Пальма жекшемби күнү Ыйсанын Иерусалимге жеңиш менен киришин алдын ала айткан пайгамбарлар
Бул пайгамбарлык Жакандын Инжилинде жарым-жартылай келтирилген (көк түс менен белгиленген). Бул жерде Захария пайгамбардын толук тексти:
“Кубанып, шаттыкка бөлөн, Сион кызы, салтанат кур, Иерусалим кызы, сага өзүңдүн адилеттүү, куткара турган, момун Падышаң келет. Ал ургаачы эшекке, кодикке, минип келет. Ошондо Эпрайымдын майдан арабаларын, Иерусалимдеги аттарды жок кылам, согуш жаалары кыйрайт. Ал элдерге тынчтыкты кабарлайт, Ал деңизден деңизге чейин, дарыядан жер кыйырына чейин үстөмдүк кылат. Сен жөнүндө айтсам, Мен сенин туткундарыңды өзүңдүн келишимиңдин каны үчүн суусу жок ордон чыгарам.”
Захария 9:9-11
Захариянын айтымында, бул падыша башкалардан айырмаланат. Ал майдан арабалары, согуш аттары, «жаа жаа» менен келбейт. Ал жалпысынан ар кандай куралдан арылат жана «элдерге тынчтыкты жарыялоо үчүн» келет. Жана ал душман менен согушууга туура келет. Аны катуу күрөш – чоң жихад күтүп турат.
Падыша кандай душман менен күрөшүп жатканын көргөндө эч кандай шек жок. Падышалар көбүнчө башка падышаларга, душмандын аскерлерине же өз элинин козголоңчуларына каршы согушат. Ал эми Захария пайгамбар эшек минип келип, элдерге тынчтык жарыялай турган падыша туткундарды суусу жок арыктан бошоторун көрсөтөт (11-аят). Байыркы Ысрайылда “арык” же “чуңкур” мүрзөнү өлүм деп аташкан. Бул падыша диктаторлордун же бузуку саясатчылардын кулу болгондорду эмес, адамдык түрмөдө отургандарды эмес, өлүм туткундарын бошотуу үчүн келет.
Биз адамды өлүмдөн сактап калуу жөнүндө сөз кылганда, биз көбүнчө өлүмдүн жөн эле кийинки күнгө жылдырылышын билдиребиз. Мисалы, сууга чөгүп бараткан адамды куткарып алсаңыз же оорулууга дары бере аласыз. Мындай «куткаруу» өлүмдү гана кечиктирет, бирок андан куткарбайт. Адам деле өлөт. Захария адамдардын өлүмдөн куткарылышы жөнүндө эмес, «өлүм туткундарынын», башкача айтканда, мурда өлгөндөрдүн куткарылышы жөнүндө пайгамбарлык кылат. Захариянын пайгамбарлыгына ылайык, эшек минип келе жаткан падыша, туткундарын бошотуу үчүн өлүм менен бетме-бет жолугушат. Анын улуу согушу, улуу эрдиги башталат. Бул эч ким укпаган жихад. Кээде теологдор «улуу жихад», б.а. ички күрөш менен «кичи жихад», башкача айтканда, адам акыретте туш болгон тышкы көйгөйлөрдү ажыратышат . Падыша тозоктун туңгуюгу менен согушат жана өзүнүн улуу эрдигин, жихадын аткарат.
Падыша өлүмгө каршы жихад кылуу үчүн кандай куралды колдонот? Захариянын айтымында, падыша «сенин келишимиңдин каны» менен гана келет. Ал өз каны менен өлүмдү урат – бул анын жалгыз куралы.
Иерусалимге эшек менен келген Ыйса өзүн эң Падыша, Машайак деп жарыялаган .
Ыйса Машайак (алейхи салам) эмне үчүн ыйлады?
Ыйса Машайак Иерусалимге киргенде (бул окуя «Иерусалимге салтанаттуу кирүү» деп да аталат), диний жетекчилер ага каршылык көрсөтө башташты. Луканын Инжилинде Ыйса Машайактын реакциясы жазылган .
“Ыйса Иерусалим шаарына жакындаганда, шаарды карап алып, ал үчүн ыйлап, мындай деди: «Сенде тынчтык болуш үчүн эмне керек экенин, жок дегенде, бүгүн билсең кана! Бирок ал азыр сен үчүн жашыруун. Сенин башыңа оор күндөр келет: душмандарың тегерегиңе аң казып, курчап алышат да, сени ар тараптан кысымга алышат. Сени талкалашат, балдарыңды өлтүрүшөт, таш үстүнө таш калтырышпайт, анткени сен өзүңдүн куткарылуу убагың келгенин билген жоксуң».”
Лука 19:41-44
Ыйса Машайак диний жетекчилерге « Кудайдын келе турган убактысын билишпейт» деп так жооп берген . Ал эмнени айткысы келди? Алар эмнени сагынышты?
Пайгамбарлар белгилүү бир күндү көрсөтүшкөн
Ушул күнгө чейин бир нече кылымдар мурун Даниел пайгамбар (алейхи салам) Иерусалимди калыбына келтирүү жарлыгы чыккандан кийин 483 жылдан кийин Масих келерин айткан. Биздин эсептөөлөр боюнча, сөз биздин замандын 33-жылы жөнүндө болуп жатат – дал ушул жылы Ыйса Машайак Иерусалимге эшек менен кирген. Бул жыл бир нече кылым мурун болжолдонгон факты, жөн эле ишенүүгө болбойт. Бирок андан да укмуштуусу, Машайактын келишин бир күнгө чейин тактык менен эсептөөгө болот! (Булак маалымат бул жерде ).
Даниел пайгамбар Машайактын 483 жылдан кийин келерин айтат. Даниелдин жылы 360 күнгө созулду. Эсептөөлөрдү жасайлы:
483 жыл * жылына 360 күн = 173880 күн
Азыркы календарга ылайык, бир жылда 365,2422 күн бар, анда 476 жыл жана 25 кошумча күн чыгат (173,880/365,24219879 = 476, 25 калган).
Иерусалимди калыбына келтирүү жөнүндөгү жарлык качан чыккан, андан кийин артка эсептөө башталган? Бизде так маалымат бар:
“Нисан айында, Артакшаштанын падышачылыгынын жыйырманчы жылында…”
Некемия 2:1
Нисан айынын кайсы күнү (еврей календары боюнча) болгондугу айтылбайт, бирок, кыязы, биз нисандын 1-күнү жөнүндө сөз кылып жатабыз, анткени жаңы жыл аны менен башталып, падыша ага кайрылды. Некемия майрам учурунда. Нисан айынын биринчи күнү да ай жаңырганга туура келген, анткени ал убакта айлар айлар менен эсептелчү (ислам календары боюнча). Жаңы ай салттуу мусулман ыкмасы менен эсептелген – өзгөчө адамдар асманда жаңы жарым айдын ( хилал ) пайда болушун көрүшкөн. Заманбап астрономиянын жардамы менен биздин заманга чейинки 444-жылы нисан айынын 1-күнүн белгилеген айдын горизонтто качан пайда болгонун аныктоого болот. Бул орок ошол эле күнү көрүндүбү, же адегенде байкалбай калдыбы, аны айтуу алда канча кыйыныраак, нисандын эсеби бир күндөн кийин башталды. Астрономиялык эсептөөлөр боюнча Перс падышасы Артаксеркстин башкаруусунун 20-жылынын 1-нисанына туура келген айдын жарымы азыркы календар боюнча биздин заманга чейинки 444-жылы 4-мартта саат 22:00дө асманда көрүнгөн. . Эгерде ошол күнү орок байкалбай калса, анда 1-нисан эртеси, 444-жылдын 5-мартына туш келген. Б.з. ч д. Тигил же бул Персия падышасынын Иерусалимди калыбына келтирүү жөнүндөгү жарлыгы 444-жылдын 4-5-мартында чыккан.
Бул жылга Даниелдин пайгамбарлыгында көрсөтүлгөн 476 жылды кошкондо, биз 33-жылынын 4 же 5-мартын алабыз. (Нөл деген жыл жок; азыркы календарь бир жылда б.з.ч. 1-б.га чейин секирет. Жыйынтыгында төмөнкү арифметика: -444 + 476 +1= 33). Даниелдин пайгамбарлыгынан калган 25 күндү б.з. 33-жылы 4 же 5-мартка кошуу менен. д., биз 29 же 30, 33 AD алабыз. д. Төмөндө хронологияны караңыз. 29-март, 33-ж д. Бул ишемби – Палма жекшемби күнү –Ыйса (алейхи салам) эшек менен Иерусалимге кирип, өзүн Машайак деп жарыялаган күн болчу . Биз муну билебиз, анткени кийинки жума күнү Пасах майрамы болгон жана Пасах дайыма 14-нисанда белгиленчү. 33-нисан он төртүнчү д. 3-апрелге туура келет. Ошондуктан, Палма Жекшемби 29-мартка туура келет – жумага беш күн калганда, 3-апрелде.
Анткени Ыйса Иерусалимге б.з. 33-жылы 29-мартта кирген. д. эшекке минип, Захария менен Даниелдин пайгамбарлыктары бир күндүн ичинде аткарылды. Төмөндө хронологияны караңыз.
Даниелдин айтымында, Машайактын келишине чейин 173 880 күн өтүшү керек ; Некемиянын тушунда Иерусалимди калыбына келтирүү жөнүндөгү жарлык чыгарылган күндөн тартып эсептелген күндөр б.з. 33-жылы 29-мартта аяктайт. Палм жекшемби күнү Ыйса Иерусалимге киргенде.
Көптөгөн пайгамбарлыктардын бир күндө аткарылышы Алла Таала бизге Машайактын келүү убактысы жөнүндө ачык жана так белгилерди көрсөткөнүн көрсөтүп турат . Кийинчерээк, ошол эле күнү Ыйса Машайак дагы бир пайгамбарлыкты – Муса пайгамбарды (алейхи салам) аткарган. Ал өзүнүн негизги жихадына алып келген окуялардын чынжырын баштады – акыркы душман менен болгон күрөш, өлүм . Бул биздин кийинки темабыз болот.
[1] «Арык» же «тозок» жөнүндө пайгамбарлардан бир нече цитаталар:
“15 Бирок сен өлгөндөр жаткан жайга, түпкүрдүн түбүнө түшүрүлдүң.”
Ышайа 14:15
“18 Анткени Сени өлгөндөр жаткан жай даңктабайт, Сени өлүм мактабайт, Сенин чындыгыңа мүрзөгө түшкөндөр таянышпайт.” (Ышайа 38:18)
“22 Анын жаны көргө, өмүрү өлүмгө жакындайт.” (Аюб 33:22)
“8 Сени көргө киргизишет, сен деңиздердин жүрөгүндө өлтүрүлгөндөрдүн өлүмү менен өлөсүң.” (Жезекиел 28:8)
“23 Анын мүрзөлөрү өлгөндөр жаткан жайдын эң түпкүрүнө коюлган, анын аскерлери өздөрүнүн мүрзөлөрүнүн тегерегинде; бардыгы өлүшкөн, кылычтан кулашкан; жер үстүндөгү тирүүлөргө коркунуч каптаткандар – ошолор.” (Жезекиел 32:23)
“4 Теңирим! Сен жанымды өлгөндөр жаткан жайдан алып чыктың, көргө кирбешим үчүн, мени тирилттиң.” (Забур 29:4)
[2] Байыркы жана азыркы календарды салыштыруу (мисалы, 1-нисан = 444-ж. 4-март) жана байыркы жаңы айлардын эсептөөлөрү Доктор Гарольд В. Хохнерден алынган , “Chronological Aspects of the Life of Christ, 1977, p. 176 .