Улуу пайгамбар Ыбрайымга (ага тынчтык болсун) уулдуу болуу убадаланган, муну
мурунку белгиде окуганбыз. Жана Аллах убадасын аткарды. Тооратта Ыбрайым
(ага тынчтын болсун) эки уулу болгондугу айтылат. Биз (Башт. 16) ага Ажардан
Ысмайыл төрөлгөнүн, андан кийин он төрт жылдан кийин Исаак Сарадан
төрөлгөнүн окуйбуз (Башт. 21). Тилекке каршы, бул Ыбрайымдын эки аялынын
ортосунда келишпестикке алып келип, пайгамбар Ажарды уулу менен үйдөн кууп
чыгууга аргасыз болгон. Бул окуя кандай болгонун жана Алла Таала Ажар менен
Ысмайылга кандай батасын бергенин бул жерден окуй аласыз.
Эми Ыбрайымдын (ага тынчтык болсун) үйүндө бир гана уулу калганда,
пайгамбарыбыз эң чоң сыноого дуушар болот жана дал ушул сыноо бизге Туура
Жолду көрсөтөт. Ыбрайымдын уулун курмандыкка чалуу окуясы Тооратта жана
Куранда жазылган бул жерден окуса болот . Орозо айт (Курман Майрам) дал ушул
себептен белгиленет. Бирок биздин алдыбызда тарыхый пропорциядагы окуя гана
эмес. Бул курмандыктын мааниси алда канча кеңири.
Ыйык китептерде Ыбрайым (ага тынчтык болсун) үчүн бул ыймандын сыноосу
болгону айтылат. Бирок бул окуянын бир гана жагы. Ыбрайым пайгамбар, бул окуя
да биз үчүн бир белги, ошондуктан Аллахтын бизге болгон сүйүүсүн билебиз. Бул
эмненин белгиси? Ыбрайым Ыскакты курмандыкка чалынган жерди кантип
атаганына көңүл бурсаңар. Тоораттан тиешелүү үзүндү азыр окушуңуз үчүн
төмөндө.
“Ыбрайым көз чаптырып караса, артында мүйүзү калың бадалга илинип калган
бир кочкор турган экен. Ыбрайым басып барып, ал кочкорду алып, уулунун ордуна
бүтүндөй өрттөлүүчү курмандыкка чалды. Анан Ыбрайым ошол жердин атын
Жахаба-ире деп атады. Ошондон улам «Жахаба тоосунда караштырылат» деген
сөз айтылып калган.” (Башт. 22:13—14)
Ыбрайым (Тооратта анын аты Ыбрайым) бул жерди кантип атаганына көңүл
бурсаңар — «Ал Жахабанын тоосунда караштырылат » . Бул пайгамбарлык
кайсы чакта айтылган: өткөндө, азыр же келечекте? Келечекте . _ Бул ойду
акырында тактоо үчүн Муса алейхи салам кийинки сүйлөмгө өзүнүн тафсирин
кошуп (500 жылдан кийин Тоораттын текстин жазып) жана ошол эле нерсени
кайталайт: « Караштырылат ». Кайра келечектеги чак. Көбүнчө бул үзүндү
Ибрагим мүйүзү менен калың бадалдын арасына чырмалышып, Ыскактын ордуна
курмандыкка чалынган кочкорду билдирет деп чечмеленет. Бирок, Ыбрайым ал
жердин атын атаганда кочкор буга чейин эле союлуп, курмандыкка чалып,
өрттөлгөнүнө көңүл буруңуз. Эгерде Ыбрайым кочкорду айткысы келсе , өткөн
чакта : «Теңир ырыскы берди » деп айтмак. Жана Муса (алайхис салам) дагы
айтат эле: «Ошондуктан азыр да: « Теңир ырыскы берди» деп айтылат, эгер
Ыскактын ордуна курмандыкка чалынган кочкор болсо. Бирок эки пайгамбар тең
жерди атоодо келер чакты колдонушкан. Демек, кеп буга чейин союлуп,
курмандыкка чалынган кочкор жөнүндө болгон эмес.
Ким жөнүндө болду бул нерсе? Кыйытмага көңүл буруңуз: Алла Таала
Ыбрайымды кайдан жиберди, ага жышаан тартуулады?
Кудай: «Жалгыз уулуң Ыскакты ал. Мориа жерине барып, аны Мен сага
айта турган тоолордун бирине бүтүндөй өрттөлүүчү курмандыкка чал» (2-
аят).
Мориа жеринде болду + . Бул жер кайда? Ыбрайымдын убагында (б.з.ч. 2000-ж.)
чөл болсо, миң жылдан кийин (б.з.ч. 1000-ж.) бул жерге атактуу падыша Дөөт
Иерусалим шаарын, анын уулу Сулайман (ал ийбадат кана курган) ошол жерде.
Забурда биз окуйбуз:
Мориа тоосуна Теңирдин үйүн кура баштады , бул анын атасы Дөөткө
көрсөтүлгөн. (2 Жылн. 3:1)
Башкача айтканда, Мориа тоосу Ыбрайымдын (анан кийин Мусанын) убагында
чөлдүн ортосунда көтөрүлгөн жалгыз тоо болгон, бирок 1000 жылдан кийин Дөөт
менен Сулайман ошол жерге Ысрайыл падышачылыгынын борборун, андан кийин
ибадаткананы курушкан. Жахабанын. Бүгүнкү күнгө чейин бул жер жөөттөрдүн
ибадатканасы бойдон калууда.
Мориа тоосун Ыбрайым (алайхис салам) эмес, Теңир тандап алган. Ал-Жин
сүрөсүндө (72-Сүрө – «Жиндер») мындай деп түшүндүрүлөт:
Мечиттер Аллага таандык. Аллахтан башка эч кимге дуба кылбагыла. (Аль-
Жин Сүрөсү, 72:18)
Сыйынуучу жайды Теңир өзү тандайт. Келгиле, анын эмне үчүн Мориа тоосун
тандап алганын билели.
Ыйса Машаяк
Бул жерден Ыйса Машаяк (ага тынчтык болсун) жана Инжил менен түз
байланышты табабыз. Бул байланыш Ыйсанын ысымдарынын бирин билгенде
айкын болот. Ыйсанын ысымдары көп болгон. Бирок, балким, алардын эң
атактуусу – Машайак (Христос). Анын башка аты бар, ал азыраак белгилүү, бирок
андан кем эмес. Бул Инжилде, тактап айтканда, Жакандын Инжилинде айтылат,
Жакан пайгамбар (Инжилде Чөмүлдүрүүчү Жакан) мындай дейт:
“Кийинки күнү Жакан өзүн көздөй келе жаткан Ыйсаны көрүп: «Бул – Кудайдын
курмандык Козусу, Ал дүйнөнүн күнөөсүн Өз мойнуна алат. “Менден кийин келген
Адам менин алдыма турду, анткени Ал менден мурун эле бар болчу”, – деп, мен
ушул Адам жөнүндө айткам.” (Жакан 1:29-30).
Жакан Ыйсага анча белгилүү болгон дагы бир ысымды берди: Кудайдын Козусу .
Бирок анын мааниси чындыгында чоң. Ыйсанын жашоосу кандай аяктаганын
эстегиле. Ал кайда камакка алынып, өлүм жазасына тартылган? Иерусалимде
(башкача айтканда, Мория тоосунда). Анын камакка ачык айтылат:
“Ыйсанын Ирод башкарган аймактан экенин билгенде, Пилат Аны Иродго жөнөттү.
Анткени ошол күндөрү Ирод Иерусалимде жүргөн эле.” (Лука 23:7).
Башкача айтканда, Нисанын үстүнөн камакка алуу, суракка алуу жана өлүм
жазасы Иерусалимде (= Мориа тоосу) болгон.
Бирок Ыбрайымга кайтайлы. Ал жерди сүрөттөөдө эмне үчүн келечектеги чакты
иштетти: “Теңирдин тоосунда караштырылат”, – деп колдонгон? Пайгамбар
болгондуктан, Теңир ушул тоодо бир нерсени каалаарын билген. Ыбрайымдын
уулу өлүмдөн куткарылып, анын ордуна козу чагылган — эң акыркы учурда. Эки
миң жылдан кийин Кудайдын Козусу Ыйса камакка алынып, ошол эле жерде өлүм
жазасына тартылган!
Ыбрайымды өлүмдөн куткарган курмандык
Мунун бизге тиешеси барбы? Мен Ыбрайымдын белгиси бүткөнүнө көңүл бурдум.
Аят 107 Ыйык Куран Ыбрайым (ага тынчтык болсун) жөнүндө мындай дейт:
«Аны (уулду) бир чоң курмандык менен алмаштырдык».
“Алмаштырылды” деген сөз бул жерде куткаруу дегенди билдирет. Бирөөнү
куткаруу туткундун эркиндикке ээ болушу үчүн ага акы төлөөнү керектигин
билдирет. Эгер Ыбрайым (ага тынчтык болсун) куткарылган болсо, анда ал туткун
болгон, бирөөнүн кулу болгон (ал тургай улуу пайгамбар да кул боло алат!). Ал
ким туткунга алынган? Бул окуя Ыскакты курмандыкка чалуу жөнүндө баяндайт.
Ал өлүмдүн туткуну болгон. Ал улуу пайгамбар болсо да, ал өлүм туткунунда
болгон. Аллах адамды жана анын урпактарын (бардыгын, анын ичинде
пайгамбарларды) Адам атанын белгисинен билебиз. Алар өлүмдүн туткуну. Бирок
курмандык Козусу Ыбрайым (ага тынчтык болсун) жөнүндөгү окуяда туткундан
“куткарылган”. Эгер биз буга чейин айткан белгилердин ырааттуулугун (Адам ата ,
Кабыл жана Хабыл , Нух , Ыбрайым ) талдап көрсөк, анда пайгамбарлар илгертен
бери жаныбарларды курмандыкка Чалышкан. Алар биз билбеген нерсени
билишкен окшойт. Андан тышкары, Ыскакты курмандыгы келечекти, тактап
айтканда, Кудайдын Козусу Ыйсаны көрсөткөндүктөн, күнөөдөн арылуу ага
кандайдыр бир жол менен байланыштуу.
Курмандык: биз үчүн береке
Мория тоосундагы козунун курмандыгы сиз жана мен үчүн да чоң мааниге ээ.
Сүйлөшүүнүн аягында Аллах Ыбрайымга кабар берет:
“Менин тилимди алганың үчүн, сенин тукумуң аркылуу бүт жер жүзүнүн элдери
бата алышат».” (Башт. 22:18).
Эгер сиз ” бүт жер жүзүнүн элдери ” таандык болсоңуз (а сиз ошондойсуз!). демек,
бул убада Сизге дагы тиешелүү-Аллахтын өзүнөн бата убада кылынат! Бул сонун
эмеспи?! Бирок Ыбрайым менен Ыйса пайгамбардын ортосундагы байланыш биз
үчүн кандай бата болот? Эмне үчүн? Белгилей кетсек, Ыбрайым (ага тынчтык
болсун) “куткарылды” жана бул биз үчүн Ишара. Бул кыйытма болбосо, биздин
суроого жооп такыр байкалбайт. Ошондуктан, Мусанын белгисине өтөлү (ага эки
белги берилген) жана бул нерсени айкыныраак кылат.
Азырынча “тукум” деген сөз жекеликте колдонулуп жаткандыгына көңүл буруңуз.
Кеп бир нече тукум жөнүндө эмес. Убада Ыбрайымдин жалгыз урпагы аркылуу
келет. Башкача айтканда, кеп бир эркек киши жөнүндө болуп жатат – көп адамдар
жөнүндө эмес. Муса пайгамбардын Пасах белгиси бизге нерселерди чечүүгө
жардам берет.