Жакан пайгамбар (алейхи саламдын) келишин алдын ала айтуу.
«Кулдун белгиси» деген макалада биз Кудайдын кулунун келээри жөнүндөгү убаданы талдадык. Бул убада толугу менен эң маанилүү суроолордун бирине берилген жооптон көз каранды болчу. Ышайа 53 бул суроо менен башталат:
“Бизден уккан кабарга ким ишенди? Теңирдин күчү кимге көрсөтүлдү?”
Ышайа 53:1
Ышайа (алейхи салам) бул кулдун сөзүнө адегенде ишенбей турганын эскерткен. Ал эми көйгөй адамдардын белгилери жок экендигинде эмес болчу. Жок, белгилер анын келүү убактысын – табышмактуу жумалар аркылуу , ысымдын ачылышын , ошондой эле «тирүүлөрдүн жеринен көтөрүлөрүн» көрсөтүү аркылуу ачык айтып турган. Мунун себеби дегеле белгилердин жоктугунда эмес. Себеби, жүрөктөрдүн катуулануусунда эле. Ошон үчүн кул келгиче дүйнөгө анын келбетине адамдардын жүрөгүн даярдай турган башка бирөө келиши керек эле. Ышайа (алейхи салам) Аллахтын кулуна жол даярдай турган адам жөнүндө айтат. Муну Забурдан, Ышайанын китебинен окууга болот:
“Ээн талаада жар салган адамдын үнү: «Теңирге жол даярдагыла, талаага биздин Кудайга түз жол жасагыла. Ойдуңдун баары толтурулсун, тоолор менен дөңдөрдүн баары текшиленсин, ийри-буйру жерлер түздөлсүн, өңгүл-дөңгүл жолдор тегизделсин. Ошондо Теңирдин даңкы келет, ар бир адам Кудайдын куткаруусун көрөт, анткени муну Теңир Өз оозу менен айтты».”
Ышайа 40:3—5
Ышайа (алейхи салам) айткандай, бирөө чөлдө жашап, «Теңирге жол даярдайт». Ал Теңирдин жолундагы бардык тоскоолдуктарды жок кылат, ошондо «Теңирдин даңкы келет». Бирок Ышайа мунун кандай болоорун так айткан эмес.
Малахия пайгамбар – Забур пайгамбарларынын акыркысы
Ышайа, Малахия жана Илияс (алейхи саламдар) булар – пайгамбарлар
Малахия пайгамбар Ышайа пайгамбардан 300 жылдай кийин жашаган. Ал Забурдун акыркы китебинин автору. Ал өзүнүн китебинде жарчынын келиши жөнүндө Ышайанын мурда айткандарынын бардыгын так кайталаган. Бул жерде ал мындай деп жазган:
“Мына, Мен Өзүмдүн периштемди жиберип жатам, ал Менин алдымда жол даярдап коет, силер издеп жаткан Теңир Өз ийбадатканасына күтүлбөгөн жерден келет, силеркаалаган келишим периштеси келет. Мына, Ал келе жатат, – дейт Себайот Теңир.”
Малахия 3:1
Бул жерде биз дагы бир жолу “Теңирге жол даярдай турган” белгилүү бир периштенин (кабарчынын) келээри жөнүндөгү божомолду окуйбуз. Бул периште келгенден кийин «келишим периштеси» да пайда болот. Малахия (алейхи салам) бул жерде кандай келишим жөнүндө айтып жатат? Эсиңиздерде болсо, Жеремия пайгамбар (ага Аллахтын салам-салаваты болсун) Алла Таала биз менен жаңы келишим түзөрүн, аны жүрөгүбүзгө жаздырарын айткан . Мына ошондо гана бизди күнөөгө түрткөн чаңкообузду басат. Малахия (алейхи салам) бул келишим жөнүндө айтат. Бул келишимдин түзүлүшү Жарчынын келиши менен кабарланат .
Малахия (алейхи салам) Забурду өзгөчө пайгамбарчылык менен толуктайт. Ал китебинин акыркы абзацында дагы келечекке көз чаптырып, мындай деп жазат:
“Теңирдин улуу жана коркунучтуу күнү келер алдында, Мен силерге Илияс пайгамбарды жиберем. Мен келип, жер жүзүн каргыш менен жок кылбашым үчүн, ал аталарынын жүрөгүн уулдарына, уулдарынын жүрөгүн агаларына бурат”.
(Малахия 4:5—6)
Малахия (алейхи салам) Илияс пайгамбар Теңирдин улуу күнүнө чейин келет деп эмнени айткысы келген? Сөз болуп жаткан Илияс ким? Бул Забурдун дагы бир пайгамбары, биз азырынча айта элекпиз (биз бул жерде Забурдун бардык пайгамбарлары жөнүндө айта албайбыз, анткени бул өтө көп убакытты талап кылат. Анын өмүр сүргөн жылдары хронологияда белгиленген). Илияс (алейхи салам) 850-жылдардын тегерегинде жашаган. Ал чөлдө жашаган гермит катары белгилүү; жүндөн кийинип, чегиртке менен жапайы балды жеп жашаган. Анан, албетте, ал абдан өзгөчө көрүндү. Малахия (алейхи салам) кабарчы дүйнөгө Жаңы Келишимге чейин келет жана Илияс (алейхи салам) сыяктуу болот деп жазган.
Бул билдирүү менен Забур аяктайт. Забурдун акыркы пайгамбарчылыгы биздин заманга чейинки 450-жылы жазылган. Тоорат жана Забур келечекке байланыштуу көптөгөн убадаларды өзүнө камтыйт. Алардын айрымдарына токтололу.
Тоорат менен Забурдун аткарыла элек убадалары
- Ыбрайым пайгамбар (алейхи салам) Мориа тоосунда «Кудай Өзү үчүн курмандык чалат» деп айткан. “Курмандыктын белгиси” деген макала мына ушуга арналган. Забур доору аяктаганда, жөөттөр дагы эле бул курмандыкты Аллахтан күтүшкөн.
- Муса пайгамбар (алейхи салам) Пасах майрамын ысрайылдыктар үчүн белги деп атаган, ошондуктан ысрайылдыктар өз тарыхында Пасах майрамын белгилешет. Бирок алар бул белги келечекте ачыла элек нерсени көрсөтүп жатканын унутуп коюшту.
- Муса (алейхи салам) Тооратта пайгамбардын келээрин , ал жөнүндө Алла Таала айткан: «Мен анын оозуна сөзүмдү салам» деп алдын ала айткан. Келе жаткан пайгамбардын убадасында дагы Алла Таала айтты: «Ким Менин атымдан айта турган сөздөрүмдү укпаса, Мен андан талап кылам».
- Падыша Дөөт (алейхи салам) да Машайактын, Машайактын келишин алдын ала билдирген. Өз тарыхында ысрайылдыктар Машайактын Падышачылыгы кандай болоору жөнүндө ойлонуп келишкен.
- Ышайа (алейхи салам) пайгамбардын жазууларынан курсактагы кыз кабыл алып, уул төрөйт деген сөздөрдү табабыз. Жүйүттөр дагы эле Забур доорунун аягында бул таң калыштуу пайгамбарчылыктын аткарылышын күтүп жатышкан.
- Жеремия пайгамбар (алейхи салам) бир күнү Кудай адамдар менен жаңы келишим түзөөрүн, ал таш лоокторго эмес, адамдардын жүрөгүнө жазылаарын айтат.
- Захария пайгамбарда Машайактын ысымы ( Масих ) жөнүндө пайгамбарчылык аян бар .
- Азирети Даниел (алейхи салам) Машаяктын (Машайактын) «өлтүрүлөөрүн» жарыялаган – бул анын падышачылык кылат деп күткөнүнө карама-каршы келген.
- Ышайа (алейхи салам) көп азап чегип, «тирүүлөрдүн жеринен кете турган» кул жөнүндө айтат.
- Жогоруда айтылгандай, Малахия (алейхи салам) пайгамбар бул окуялардын баары баштала электе, дүйнөгө жарчы келерин айткан . Анын милдети адамдардын жүрөгүн кулдун келишине даярдоо болот, анткени алар Кудайга оңой эле катуулашат.
Забур биздин заманга чейин 450-жылы аяктаган, ал эми жөөттөр бул маанилүү пайгамбарчылыктардын аткарылышын күтүп жатышкан. Убакыт өттү, баары күтүштү. Муундар уланып, өтүп кетишти, убадалар аткарылбай калды.
Забур доору аяктагандан кийин кандай окуялар болгон?
«Ысрайылдын тарыхы» деген макаладан белгилүү болгондой, биздин заманга чейинки 330-жылдары, ошол убакта белгилүү болгон дүйнөнүн көпчүлүк бөлүгүн Улуу Александр басып алган. Бул басып алуудан кийин дүйнө элдери жана маданияттары грек тилинде сүйлөй башташкан. Бүгүнкү күндө англис тили соода, билим берүү жана адабият дүйнөсүндө эл аралык байланыш тили болуп эсептелет, ал эми ошол күндөрү грек тили үстөмдүк кылган. Болжол менен 250 б.з.ч. Эврей мыйзам окутуучулары Тоорат менен Забурду эврей тилинен грек тилине которгон. Бул котормо Септуагинта деп аталат . Жогоруда айтылгандай, дал ушул котормодо биринчи жолу “Машайак” деген сөз пайда болгон . Ал эми бул макалада аты жөнүндө сөз болот “Ыйса” , биринчи ошол жерде колдонулган.
Ышайа, Малахия жана Илияс (алейхи саламдар) деген пайгамбарлар
Дал ушул мезгилде (б.з.ч. 300 – 100жж), убакыт тилкесинде көк менен белгиленген), Египет менен Сирия тынымсыз согуш абалында болушкан жана ысрайылдыктар бул чексиз залака жешкен, анткени алар аймактык жактан алардын ортосунда жашап келишкен. Сирия падышалары бир Кудайга болгон ишенимди жок кылуу үчүн Ысрайылгы гректердин көп жасалма кудайларын (бутка табынуучулук) таңуулашкан. Жөөт лидерлери тавхидти коргоо жана Муса (алейхи салам) негиздеген ишеним тазалыгын калыбына келтирүү үчүн баш көтөрүшкөн. Бул диний жетекчилер жүйүттөрдүн пайгамбарчылыгынын аткарылышы болсочу? Чындыгында, алар канчалык ыймандуу болсо да, Тоорат менен Забурдун осуяттарын канчалык ынталуулук менен аткарышпасын, пайгамбарчылык белгилер башка нерседен кабар берет. Болгондо да, бул адамдар өздөрүн пайгамбар деп аташкан эмес, алар өздөрүн жөн гана кудайга сыйынган жүйүттөр, бурканга табынууга каршы ишенимди коргоочулар деп аташкан.
Жүйүттөрдүн алгачкы ишенимдерин сактап калуу үчүн кандай күрөшкөндөрү жөнүндө китептер жазылган. Аларда Ысрайыл элинин тарыхы боюнча көптөгөн баалуу маалыматтар, ошондой эле көптөгөн руханий сабактар камтылган. Бирок, баары бир жөөттөр бул китептерди пайгамбарчылык деп эсептешкен эмес, ошондуктан алар Забурга киришкен эмес. Булар пайдалуу китептер жана аларды терең динчил адамдар жазган. Бирок пайгамбарлар эмес. Бул китептердин жалпы аты Апокрифтер .
Бул китептерде көптөгөн баалуу жана пайдалуу маалыматтар камтылгандыктан, алар көбүнчө эврей элинин тарыхый жылнамасы катары Тоорат жана Забур китептери менен бирге колдонулган. Ал эми Инжил китеби жазылып Ыйса Машайак (алейхи саламга) насаат кылынгандан кийин, Тоорат, Забур жана Инжил китептери бир китепке – аль- Ыйык Китепке , Инжилге чогултулган . Апокрифтер Тоорат, Забур жана Инжилге кирбесе дагы, Ыйык Китептин кээ бир версияларында дагы деле бар .
Бул арада Тоорат менен Забурдун убадалары аткарылбай калды. Грек бийлигинен кийин, жүйүт дүйнөсү күчтүү Рим империясынын карамагына өтүп, анын таасиринин чектерин бир топ кеңейткен (мезгил хронологияда көк түстөн кийин сары менен белгиленген). Рим бийлиги эффективдүү, бирок катаал түрдө ишке ашырылган. Салыктарды көбөйтүп, Рим оппозицияны ырайымсыз басып салган. Жүйүттөрдүн Тоорат жана Забур пайгамбарчылыктарына болгон умтулуулары ого бетер күчөдү, бирок көпкө созулган күтүүдөн кийин ийбадаттын ышкысы сууп калды. Бул мезгилде пайгамбарлар эч нерсе дебей, көптөгөн эрежелер жана жоболор киргизилген. Бул жөн гана салттын бир бөлүгү. Бул кошумча эрежелер колдонууга киргизилгенде, аларга жаман көрүнгөн жок, бирок көп өтпөй алар эврей мугалимдеринин жүрөгүндө жана акылында Тоорат жана Забурдун баштапкы осуяттарын көлөкө кылып түшүрдү.
Ал эми Аллах берген убадаларын унутуп калгандай сезилгенде, Жебрейил периште дүйнөгө көптөн күткөн кабарчынын төрөлгөнүн кабарлады. Бүгүнкү күндө ал Жакан (Чөмүлдүрүүчү Жакан – алейхи салам) пайгамбар катары белгилүү. Инжилдин башталышы, ал тууралуу кийинки макалада сөз кылабыз.