Эмне үчүн Аль-Акса мечитинин ( Масжид аль-Акса же Байтул Макдис) жана Аскадагы Кумбездин ( Куббат аль – Сахранын ) Иерусалимдеги жайгашкан жери ушунчалык маанилүү? Бул жерде көптөгөн тагдырлуу окуялар болгон, бирок Ыйса Машайак пайгамбар менен бул ыйык тоодо эмне болгонун аз адамдар билет .
Ыйса Машайак (алейхи салам) Иерусалимде кандай азаптарга дуушар болгонун жакшыраак түшүнүү үчүн анын басып өткөн жолун Мухаммед пайгамбардын (саллаллаху алейхи васаллам) Меккеде башынан өткөргөндөрү менен салыштырып көрөлү. « Фатх » сүрөсүндө (48-Сүрө – «Жеңиш») Каабаны кайтарган курайштыктар жөнүндө айтылат.
Алар ыймансыз каапыр болуп силерди Ыйык Мечиттен, а курбандыкты да тосуп алып, өз ордуна жеткирүүдөн тыйгандар. Эгерде (Меккеде каапырлар менен бирге) момун эркектер менен бирге момун айалдар бар экенин билбестен, аларга баскынчылык кылып, билбестик күнөөсүнө кириптер болбошуңар (зарыл). Аллах өзү каалагандарды өз ырайымына киргизүү үчүн. Эгерде алар айырмаланып турганда эле, алардан болгон каапырларды оорутуучу азап менен азаптамакпыз.
Фатх сүрөөсү 48:25
Курайштар Пайгамбарды (с.а.в) жана анын шакирттерин Меккеде жайгашкан Харам мечитине киргизбей коюшкан. Ыйса Машайактын күндөрүндө , Иерусалимдин ийбадатканасында, курмандык чалынган жерде ушундай эле нерсе болгон. Диний жетекчилер курмандыкка чалынуучу малды сатуунун жана сатып алуунун белгилүү бир системасын киргизишкен жана мунун баары ийбадатканада болгон. Алыстан келген зыяратчылар ошол жерден акча алмаштырып коюшкан. Мунун баары, албетте, ибадаттын жүрүшүн бузган. Эсиңерде болсо, ийбадаткананын ичинде Кудайды «жашырбоо» үчүн эмес, жер жүзүндөгү бардык элдерге Теңирдин даңкын ачып берүү үчүн курулган Ыйса Машайак (алейхи салам) каапырлар менен кагылышуусуна себеп болгон бул абалды оңдоо үчүн келген. Бул тууралуу « Ат-Тагабун » сүрөөсүндө (64-Сүрө – «Өз ара алдамчылык») баяндалган.
Пайгамбар Иерусалимге байыркы пайгамбарлар алдын ала айткан күнү жаңы эле кирген эле. Ал Өзүн Машайак жана бутпарастар үчүн нур катары көрсөттү . Жөөт календары боюнча бул жекшембиде, 9-нисанда, Жалыңдуу жуманын 1-күнүндө болгон. Тоорат буйругу боюнча , эртеси , 10-нисан өзгөчө болгон. Бир жолу ушул күнү Муса пайгамбар (алейхи салам) фараонго Аллах аны коркуткан онунчу азабын эскерткен:
“Теңир Мисир жеринде Муса менен Арунга мындай деди: «Ушул ай силер үчүн айлардын башталышы болсун. Ушул ай жыл ичиндеги айлардын биринчиси болсун. Ысрайыл жамаатына мындай дегиле: Ушул айдын онунчу күнү ар ким өз үй-бүлөсүнө бирден козу камдасын, ар бир түтүн бирден козу даярдасын.”
Чыгуу 12:1-3
Нисан айы еврей жылынын биринчи айы болгон. Муса пайгамбар менен байланышкан окуялардан кийин, жүйүт үй-бүлөлөрүнө жыл сайын 10-нисанда Пасах майрамына козу, козу тандоо көрсөтмөсү берилген жана бул ошол күнү аткарылышы керек болчу . Ыйса Машайак пайгамбардын убагында жүйүттөр Ыбрайым пайгамбар (алейхи салам) уулун курмандыкка чалган жерде жайгашкан Иерусалим ибадатканасында өздөрү үчүн Пасах козусун тандап алышкан . Бүгүнкү күндө бул жерде Аль-Акса мечити жана Кумбез Аска ыйык жайы турат. Жөөт үй-бүлөсү өздөрүнө Пасах козусун (курмандыкка чалынган жарды көгүчкөндөр) дал ушул жерде – бүгүнкү Аль-Акса мечити турган жерде жана Ыйса Машайактын убагында Иерусалим храмы турган жерде – жана белгилүү бир күнү тандап алышкан. Еврей жылы (Нисан 10). Соода жана акча алмаштыруу башталганда бул эл кандай ызы-чуу, ызы-чуу жаратканын элестете аласыз. Нисандын онунчу күнү ибадаткана базар аянтына көбүрөөк окшош. Ыйса ошол күнү эмне кылганы тууралуу Инжилде бир окуя бар . «Эртеңки күн» Иерусалимге салтанаттуу түрдө киргенден кийинки күндү билдирет , башкача айтканда, 10-нисан, жүйүттөр ибадатканада Пасах козусун тандап алган күн.
“Ыйса Иерусалимге келип, ийбадатканага кирип, бардыгын карап чыкты. Күн кечтеп калгандыктан, он эки шакирти менен бирге Бетанияга жөнөп кетти. Эртеси күнү алар Бетаниядан чыгышканда, Ыйса ачка болду. Ал алыстан жалбырактуу анжыр дарагын көрүп, бир нерсе табылар бекен деп, жакын басып барды. Бирок анжыр дарагынын жанына келип, жалбырактан башка эч нерсе таба алган жок. Анткени анжыр жыйнай турган убакыт келе элек эле. Ошондо Ыйса анжыр дарагына: «Мындан ары түбөлүккө сенден эч ким мөмө жебесин!» – деди. Муну шакирттери угушту. Анан Иерусалимге келишти. Ыйса ийбадатканага кирип, ал жердеги сатуучулар менен сатып алуучуларды кууп чыгара баштады. Акча алмаштыруучулар менен көгүчкөн саткандардын үстөлүн көңтөрүп салды. Ийбадаткана аркылуу бир нерсе алып өтүүгө эч кимге уруксат берген жок. Анан элге мындай деди: «Ыйык Жазууда: “Менин үйүм бүт элдердин сыйынуу үйү деп аталат”, – деп жазылган эмес беле? Силер болсо аны каракчылардын уюгуна айландырдыңар».”
Марк 11:11-17
Адамдык көз караштан алганда, Ыйса Машайак пайгамбар дүйшөмбү күнү (Ыйык жуманын 2-күнү), башкача айтканда, 10-нисанда ийбадатканага кирип, бардык сатып алуучулар менен сатуучуларды таратып жиберди. Ийбадатканадагы соода сыйынууга, өзгөчө башка элдер үчүн сыйынууга тоскоол болгон. Жана пайгамбар бутпарастар үчүн жарык болгондуктан , ал тайманбастык менен асман менен жердин ортосундагы бул тосмону талкалап, сатып алуучулар менен сатуучуларды таркаткан. Бирок ошол учурда дагы бир маанилүү нерсе болду, бирок көрүнбөгөн түрдө. Жакан (алейхи салам) пайгамбар Ыйса Машайакты кантип чакырганын эстейсиңби ? Ал аны «Кудайдын козусу» деп атаган:
“Кийинки күнү Жакан өзүн көздөй келе жаткан Ыйсаны көрүп: «Бул – Кудайдын курмандык Козусу, Ал дүйнөнүн күнөөсүн Өз мойнуна алат.”
Жакан 1:29
Ыйса пайгамбар «Кудайдын козусу» болгон. Ыбрайымдын курмандыгы жөнүндөгү окуяда Алла Таала өзү үчүн курмандык көрүп, анын ордуна уулу Ыбрайымды койгон. Бул мүйүзү менен калың бадалга чырмалышкан кочкор эле. Ошон үчүн Курман айт майрамы бар . Жөөт храмы Аллах бир жолу өзү үчүн курмандыкка чалынуучу козуну көргөн жерде турган – дал ошол жерде бүгүн Аль-Акса мечити жана аскадагы Кумбездин ыйык жайы жайгашкан. Ыйса Машайак 10-нисанда ибадатканага киргенде, Алла Таала аны курмандыкка чалынуучу козу кылып тандап алган . Алла Таала аны тандоосу үчүн ошол күнү Ыйса ийбадатканага кириши керек болчу. Анан кирди.
Ыйсанын миссиясы, Кудайдын Козусу
Эмне үчүн ал курмандыкка чалынуучу козу болуп тандалган? Жооп Ыйсанын окууларында жатат. Ыйса: «Менин үйүм бардык элдер үчүн сыйынуу үйү деп аталат», — деп Ышайа пайгамбардын (ага Алланын салам-салаваты болсун) айткан. Бул жерде пайгамбарлыктын толук тексти (пайгамбардын сөздөрү кызыл түстө):
“Теңирге кызмат кылыш үчүн, Аны сүйүш үчүн, Анын кулу болуш үчүн, Ага кошулган бөтөн уруулардын уулдарын, ыйык ишембини сактап, аны булгабагандардын жана Менин келишимимди бек сактагандардын баарын Мен Өзүмдүн ыйык тоомо алып келип, аларды Өзүмдүн сыйынуу үйүмдө кубантам. Менин курмандык чалынуучу жайымда алардын бүтүндөй өрттөлүүчү курмандыктары жана башка курмандыктары Мага жагымдуу болот, анткени Менин үйүм бардык элдер үчүн сыйынуу үйү деп аталат».”
Ышайа 56:6-7
Ышайа (алейхи салам) пайгамбардын өмүр сүргөн жылдары Забурдун башка пайгамбарларына салыштырмалуу.
Сөз болуп жаткан ыйык тоо – Мориа тоосу , ал жерде Ыбрайым пайгамбар уулунун ордуна бир кочкорду курмандыкка чалган. Бул Алланын берген курмандыгы болчу. «Сыйынуу үйү» — Ыйса Машайак 10-нисанда кирген ибадаткана. Жөөттөрдүн көз карашы боюнча, бул майрам Ыбрайымдын курмандыгы менен Муса пайгамбардын Пасах майрамын айкалыштырган . Бирок ибадатканада бир гана жүйүттөр курмандык чалып, Пасханы белгилей алышкан. Ышайа «бөтөн жерликтер» ( жүйүт эместер ) жөнүндө пайгамбарлык кылат, алар бир күнү «алардын бүтүндөй өрттөлүүчү курмандыктары менен курмандыктары Менин курмандык чалынуучу жайымда кабыл болорун» көрүшөт. Ышайа пайгамбардан цитата келтирип, муну менен анын куткаруу иши жүйүт эместерге да жайылаарын жар салган . Бирок ал муну кийинчерээк түшүндүрөт. Андан ары Алла Тааланын элдердин куткаруу планын кантип ишке ашырып жатканын, акырында сага жана мага батасын берерин көрөбүз.
Жалындуу жуманын кийинки күндөрү
Тоорат жөөттөрдүн өздөрүнө курмандыкка чалынуучу козусун тандоосун буюрат, анан:
“Силер аны ошол айдын он төртүнө чейин сактап тургула. Аны Ысрайыл жамааты кеч кирери менен сойсун.”
Чыгуу 12:6
Ыйса Машайак пайгамбардын дүйшөмбү күнү – 2-күндөгү иш-аракеттери Тоораттагы эрежелерге салыштырмалуу
биринчи Пасах майрамынан кийин жүйүттөр жыл сайын 14-нисанда козуларды курмандыкка чалышкан. Тоораттын буйругу боюнча болуп өткөн “козу тандоо” деген сөздү хронологияга кошуп коёлу . Таразанын ылдый жагында бул күнү пайгамбардын амалдарын – ийбадаткананы тазалоону жана Алла Тааланын Исаны курмандыкка чалынуучу козу кылып шайлаганын белгилейбиз.
Ыйса Машайак пайгамбардын иш-аракеттери Дүйшөмбү күнү – Тоораттын буйругуна ылайык
Ыйса Машайак (алейхи салам) пайгамбардын Иерусалимге кирип, ийбадаткананы тазалаганынын да өзүнчө мааниси бар. Анткени Инжил айтат:
“Муну уккан мыйзам окутуучулар менен башкы ыйык кызмат кылуучулар Аны өлтүрүүнүн жолун издей башташты. Алар Андан коркушчу, анткени бүт эл Анын окутуусуна таң калар эле.”
Марк 11:18
Сатып алуучулар менен сатуучулар ийбадатканадан куулуп чыгарылгандан кийин, жүйүт башчылары Ыйсаны кантип өлтүрүүнү пландай башташкан.
Алар пайгамбарга активдүү каршылык көрсөтө башташты. Инжилдин айтымында , эртеси…
“Алар кайрадан Иерусалимге келишти. Ыйса ийбадатканада жүргөндө, башкы ыйык кызмат кылуучулар, мыйзам окутуучулар жана аксакалдар келип: «Сен муну кайсы бийликтин негизинде кылып жатасың? Муну кылууга Сага ким бийлик берди?» – деп сурашты.”
Марк 11:27-28
Тагаабун » сүрөөсү да ошол мезгилдеги бардык пайгамбарлардын ушундай сыноолорго дуушар болгондугун эскерет.
Силерге мурунку каапырлардын кабары келген жокпу?! Алар жасаган иштеринин жазасын тартышкан. Алар үчүн оорутуучу азап бар.Мунун себеби: аларга пайгамбарлар ачык-айкын далилдер менен келгенде алар: “Бизге туура жолду адамзат көргөзмөкчүбү?!” – деп, каапыр бойдон кала беришти жана жүз үйрө терс бурулушту. Аллах эч муктаж эмес. Аллах – Бай, ары мактоого татыктуу. Каапырлар өлгөндөн кийин кайра тирилүү жок деп талашкан. Аларга айт: “Андай эмес. Эгем менен ант ичем: Силер кайрадан тирилесиңер. Андан соң силерге эмне кылганыңар тууралуу кабар берилет жана да бул иш Аллах үчүн өтө жеңил.” Тагаабун »
сүрөөсү : 64:5-7
Ыйса Машайак (алейхи салам) өзүнүн бийлигин Тагаабун сүрөсү эскерткендей , каапырлар пайгамбарларды баш ийдирген эң оор сыноолордон өтүү менен далилдеши керек болчу . Жана бул пайгамбардын адамдар тарабынан эмес, Аллах тарабынан жиберилгендигин көрсөтүүчү эң айкын белги болот. «Таагабун » сүрөөсү бул сыноо өлгөндөрдүн кайра тирилүүсүн түшүндүрөт. Бирок, биринчиден, бул каргашалуу жуманын башка окуялары болушу керек болчу.
Кийинки 3 жана 4-күн окуяларында диний жетекчилердин пландары, пайгамбардын иштери жана Тоораттын өкүмдөрү кандай кызыктуу кесилишкенин карайбыз.