Муса пайгамбардын алгачкы белгисин (Пасах) эстегендей , эшигинин кашектерине курмандыкка чалынуучу козунун каны чачырабаган үйлөрдө тун уулдары өлөт деп жарыялаган. Фараон эскертүүгө кулак салбай, уулунан ажырап калат, ошондон кийин Муса (ага Муса алейхи салам деп да аталат) Ысрайыл уулдарын Мисирден алып чыккан жана фараон аларды кууп жетип, Кызыл деңизге чөгүп кеткен.
Бирок Мусанын максаты Ысрайыл уулдарын Мисирден алып чыгуу эле эмес, аларга жаңы жашоого – шариятка, Алланын мыйзамына ылайык жашоону үйрөтүү болгон.
А’лаа Сүрөсү (87- «Эң Жогорку») Аллах жараткан дүйнөнүн табият мыйзамдарына баш ийишин эске салат:
Жогору даражалуу Эгеңдин атын аруула! Ал баарын жараткан жана тең кылган.Ал баарын өлчөп жана багыттап койгон.Жана да Ал жайыт чөптөрүн өстүргөн.Андан соң Ал аны карарган куурайга айландырат. (А’лаа Сүрөсү, 87:1-5)
Алла Таала адамдарга карата да адеп-ахлак мыйзамдарын аткарууну буйруйт.
Мисирден чыккандан бир канча убакыт өткөндөн кийин Муса (ага тынчтык болсун) Ысрайыл уулдары менен Синай тоосуна чыгышты. Муса (ага тынчтык болсун) тоого чыгып, Аллахтын шарият мыйзамын кабыл алуу үчүн 40 күн ошол жерде болгон. Бул тууралуу 2- Бакара жана 7-ал- Араф сүрөсүндө айтылат :
Акыйкатта, ыйманга келгендер, иудийлер, христиандар, сабилер[52] Аллахка жана Кыямат Күнүнө ишенишсе жана жакшылык иш кылышса, аларга Эгеси тарабынан сыйлык бар, аларга эч кандай коркунуч да, кайгы-капа да болбойт. (2:63 – Уй)
Мусага отуз түн убада кылып, ага он күн менен толуктадык, ошентип Эгесинин белгилүү мөөнөтү кырк түн менен толукталды… (7:142 – Дубал)
Муса (ага тынчтык болсун )га кандай мыйзам түшүрүлгөн? Мыйзамдын толук тексти абдан чоң (613 осуят жана өкүмдөр эмне мүмкүн жана эмне мүмкүн эмес – мисалы, арам жана халал өкүмдөрү ). Бул осуяттар Таураттын чоң бөлүгүн ээлейт . Бирок адегенде Муса Алладан таш лоокторго жазылган айрым гана осуяттарды алган . Алар Он осуят деп аталат жана Мыйзамдагы башка көптөгөн көрсөтмөлөрдүн негизи болуп саналат. Он осуят Мыйзамдын өзөгүн түзөт — керектүү эң аз мыйзам. Араф сүрөсүндө мындай дейт :
Биз ага (Мусага) тактайларда баардык нерселерден насаат жана түшүндүрмө жаздык. Аны бекемдик карманып, элиңе анын көркөм нускаларын алуусун буйрук кыл. Сага бузукулардын журтун көрсөтөбүз.Жерде орунсуз текеберленгендерди Өз кереметтеримден четте калтырам… Эгер алар Биздин бардык аяттарды көрүшсө да, ага ишенишмек эмес. Эгер алар Туура Жолду көрүшсө да, ага түшүшпөйт. Ал эми адашма жолду көрүшсө, аны жол кылып алышат. Бул – алардын белгилерибизди жалганга чыгарып, (акыйкаттан) кайдыгер калгандыгы. (7:145-146 – Дубал)
Он осуят
Ошентип, Куран ал-Араф сүрөөсүнүн күбөлүгүнө ылайык, Он осуяттар Алланын аяттары катары таш лоокторго жазылган . Бул кандай осуяттар? Биз аларды Тоораттын бир бөлүгү болгон Чыгуу китеби боюнча толук келтиребиз . Муса (ага тынчтык болсун ) аларды түз таш лоокторго көчүрүп алган. (Мен сериялык номерин гана коштум).
Ошондо Теңир мына бул сөздөрдү айтты: «Сени Мисир жеринен алып чыккан, кулчулуктан бошоткон Кудай-Теңириң Менмин.
1) Менден башка кудайларың болбосун.
2) Аларга табынба, кызмат кылба, анткени Кудай-Теңириң Менмин. Мени жек көргөндөрдүн балдарын ата-бабаларынын күнөөсү үчүн үчүнчү, төртүнчү тукумуна чейин жазалаган кызганчаак Кудаймын. Мени сүйгөндөрдүн, Менин осуяттарымды сактагандардын миңинчи тукумуна чейин ырайым кылган Кудаймын.
3) Кудай-Теңириңдин атын курулай эле айта бербе, анткени Анын атын курулай эле айта бергендерди Теңир жазасыз калтырбайт.
4) Ишемби күндү ыйык тутууну эсиңден чыгарба. Алты күн иштеп, ар кандай ишиңди кыл. Ал эми жетинчи күн – Кудай-Теңириңдин ишемби күнү. Ал күнү өзүң да, уулуң да, кызың да, кулуң да, күңүң да, малың да, үйүңдө жүргөн келгин да эч кандай жумуш кылбасын. Анткени алты күндө Теңир асманды, жерди, деңизди жана аларда жашагандын бардыгын жаратып бүткөн, ал эми жетинчи күнү эс алган. Ошондуктан Теңир ишемби күнгө батасын берип, аны ыйыктап койгон.
5) Кудай-Теңириң берип жаткан жерде өмүрүң узун болсун десең, ата-энеңди сыйла.
6) Киши өлтүрбө.
7) Ойноштук кылба.
8) Уурдаба.
9) Жакыныңа жалаа жаппа.
10) Жакыныңдын үйүнө көз артпа. Жакыныңдын аялына, кулуна, күңүнө, өгүзүнө, эшегине, эч нерсесине көз артпа». Бүт эл күндүн күркүрөгөнүн, сурнай үнүн угуп, жалынды, түтөгөн тоону көрүп турду. Муну көргөн эл артка кетенчиктеп, алыс барып турду. (Чыгуу 20:1—18)
Көп учурда светтик өлкөлөрдө жашаган биз осуяттар жөнүндө сөз болуп жатканын унутуп калабыз. Бул жакшы кеңештер эмес. Сунуштар эмес. Талашка түшө турган жоболор эмес. Алар момундук менен аткарылышы керек болгон осуяттар. Шариат мыйзамы ушундай. Ысрайылдыктар Ыйык Кудайды көргөндө үрөйү учкан.
Баш ийүү нормасы
Хашр Сүрөсү (Сүрөсү, 59 “Жыйналыш”) Он осуятты Курандын түшүрүлүшү менен кыйыр түрдө байланыштырат. Курандан айырмаланып, Он осуят Мусага күн күркүрөгөн жана жалындын арасында түтүндүү тоодо түшүрүлгөн.
Эгерде Биз бул Куранды бир тоого түшүрсөк, анда сен ал тоонун баш ийген (абалда), Аллахдан коркконунан жарылып кеткенин көрөт элең. Буларды адамдарга мисал келтирип жатабыз. Мүмкүн алар ойлонушаар. Ал – Аллах! Андан башка кудай жок. Ал жашыруунду да, ашкерени да Билүүчү. Ал Мээримдүү, Ырайымдуу! ( Хашр Сүрөсү , 59:21-22)
Бирок бир маанилүү суроо жоопсуз калууда . Алар канча осуяттарга баш ийиши керек эле? Төмөнкү аят Он осуяттын тизмесинин алдында келет:
“…Синай чөлүнө келип, станы менен жайланышышты. Ысрайыл эли ошол жердеги тоонун бет маңдайына станы менен жайланышты. 3 Муса Кудай менен сүйлөшүү үчүн, тоого чыкты. Тоодон Теңир ага мындай деп кайрылды… Ошондуктан силер Мени угуп, Менин келишимимди сактасаңар, анда бүт элдердин ичинен силер Менин энчим болосуңар, анткени бүт жер Меники.” (Чыг. 19:2—5)
Бул аят Он осуяттан кийин келет:
… Анан келишим жазылган китепти алып, элге угуза окуп берди. Ошондо эл: «Теңир эмнени айтса, ошонун бардыгын аткарабыз, тил алабыз», – деди.” (Чыг. 24:7).
Тоораттын акыркы китебинде (бардыгы бешөө бар), б.а. Мусанын акыркы насаатында шариятка баш ийүү мындайча айтылат:
…Ошондо Кудай-Теңирибизден коркушубуз үчүн, өмүрүбүз өткөнчө бизге жакшы болуш үчүн, өмүрүбүз бүгүнкүдөй сакталып калышы үчүн, ушул мыйзамдардын баарын аткарууну буйруган. Эгерде биз ушул мыйзамдардын баарын Кудай-Теңир буйругандай, Анын алдында аткарууга аракет кылсак, биздин адилеттигибиз ушунда”.. (Мыйз. 6:24—25)
Адилдикти табуу
Жана дагы бул сөз “адилеттик” бул жерде пайда болот . Бул абдан маанилүү сөз. Биз аны биринчи жолу Адамдын жышаанында жолуктурдук , ошол кезде Аллах Адамдын урпактарына (б.а. баарыбызга!)
Эй, Адамдын урпактары! Уяттуу жерлериңерди жана сулуулугуңарды жабуу үчүн кийим түшүрдүк. Бирок, такыбалыктын кийими – эң жакшы (кийим). Бул – Аллахтын белгилеринен. Мүмкүн түшүнөрсүңөр! [7:26 (Дубал)
Анан биз аны Ыбрайымдин 2 аятында көрдүк , ал кезде Алла Таала пайгамбарга уул берүүнү убада кылган жана Ыбрайым (ага тынчтык болсун) Аллахка ыйман келтирген. Айтылгандай:
« Ыбрам Теңирге ишенди. Теңир анын ишенимин ага адилдик катары эсептеди » (Башталыш 15:6).
(«Адилдик» түшүнүгүн кеңири түшүндүрүү үчүн « Ыбрайымдин 2 чи белгиси » макаласын караңыз ).
Көрүнүп тургандай, Мыйзам бизге адилдикке жетүү үчүн жаңы жолду ачып берет: “Эгерде биз ушул мыйзамдардын баарын Кудай-Теңир буйругандай, Анын алдында аткарууга аракет кылсак, биздин адилеттигибиз ушунда”.Мыйзам 6:25).
Адилеттиктин шартын аткаруу өтө кыйын. «Адам бул осуяттардын баарын аткарууга аракет кылышы керек », ошондо гана адилеттүүлүктү табат деп айтылат. Бул бизди Адамдын белгисине кайра алып келет. Алла Таала Адам атага өкүм чыгарып, аны бейиштен кууп чыгуу үчүн бир гана баш ийбестикти талап кылды. Аллах Адам атанын бир нече жолу осуяттарды бузуусун күткөн эмес. Лоттун белгисинде сүрөттөлгөн Лоттун аялы жөнүндө да ушуну айтууга болот . Мындай талаптардын олуттуулугун жакшыраак түшүнүү үчүн мен Тоораттан Мыйзамга баш ийүүнүн маанилүүлүгүн баса белгилеген бир катар аяттарды келтирейин .
Мунун баары эмнени билдирерин ойлонуп көрөлү. Мен университетте окуп жүргөндө бир профессор бизге бир нече суроолорду берди (мисалы, 25 суроо), бирок алардын айрымдарына гана жооп берүүбүздү талап кылды – тандоо боюнча. Мисалы, 25тин 20сына жооп берүүгө мүмкүн болчу. Эгерде бир суроо өтө кыйын болуп көрүнсө, анда адам башкасын тандап, аны өткөрүп жиберсе болот. Башка адам үчүн баары башкача болушу мүмкүн. Негизи 25 суроонун 20сына гана жооп бериш керек болчу. Профессор бизге ишти жеңилдеткенге аракет кылды.
Көптөр Он Осуятка карата ушундай ойдо. Алар Алла Таала адамдарга он осуятты түшүрүп жатып: “Жок дегенде бешөөнү аткарууга аракет кылгыла – өзүңөрдүн тандооңорго жараша” деп ойлошот. Бирок, андай эмес. Алла Таала бизге жаккандарды эле эмес, БАРДЫК осуяттарды аткаруу керектигин айткан. Бардык осуяттар аткарылганда гана Мыйзам алардын адилдиги болот.
Бирок эмне үчүн кээ бир адамдар мыйзамга мынчалык жеңил карашат? Анткени Мыйзамды аткаруу өтө кыйын, анткени ал бир эле күн эмес, бүт өмүр бою аткарылышы керек. Бизге өзүбүздү алдап, тилкени түшүрүү оңой. Осуяттарды дагы бир жолу окуп, суроого жооп бер: «Мунун баарын кыла аламбы? Баары. Күн сайын. Ар дайым.” Бул маанилүү, анткени он осуят жокко чыгарыла элек. Аллах аларды жок кылган жок. Алар Муса пайгамбардан (ага тынчтык болсун) кийин иш алып барышат жана Ыйса Машаяк менен Мухаммедтын кийинки доорлоруна чейин жайылышат ( Бул жерди караңыз ). Бул осуяттар бутка табынуу, Жалгыз Аллахка сыйынуу, нике кыюу, уурулук, киши өлтүрүү, жалган күбөлөндүрүү сыяктуу адеп-ахлактын негиздерине тиешелүү болгондуктан, алар түбөлүктүү жана толук сакталышы керек. Бул суроого эч ким жооп бере албайт. Өзүм үчүн гана. Кыяматта дагы жооп берет – Аллахтын алдында.
Аллахтын алдында эң маанилүү суроо
Мен сизге Мыйзам 6:25тин негизинде суроо берем, ошондо сиз өзүңүз үчүн жооп бере аласыз. Мыйзамдын ушул жобосуна берген жообуңузга жараша, мыйзам сизге башкача колдонулат. Сизди эң көп сүрөттөгөн жоопту тандаңыз. Тиешелүү жоопту басыңыз.
Мыйзам 6:24-25 бизге карата колдонулган:
Теңир мага ушул буйруктардын баарын аткарууну жана Кудай-Теңирден коркууну буйруду, ошондо азыркыдай жанымды сактап калуу үчүн, мен үчүн бардык күндөрү жакшы болот. Кудай- Теңирибиздин алдында, Ал мага буйругандай, ушул осуяттардын баарын аткарууга аракет кылсам, анда менин адилдигим болот.