Мусанын 2 белгиси жөнүндө сөз кылып жатып , Синай тоосуна түшүрүлгөн осуяттардын өтө катаал болгонун айттык. Мен силерден (Мыйзам талап кылгандай) осуяттарды дайыма жана толук аткарып жатасыңарбы, жокпу, баалоону сурандым. Ал эми силер, мага окшоп, дайыма Мыйзамды аткара бербесеңер, анда келе жаткан Сотто биз чоң кыйынчылыкта турабыз. Бирок эч нерсе кылса болбойбу? Күнөөдөн тазалоо үчүн Арун (Мусанын бир тууганы, аны Арун деп да аташат) жана анын урпактары Кудайга курмандык чалган. Бул курмандыктар каффарат, б.а. күнөөлөрдү жабуу деп эсептелген. Арун жасаган эки өзгөчө курмандык, Аллахтын буйруктарды бузуунун күнөөсүн кантип жаап турганынын белгиси. Арунга бир кунаажын жана эки текени курмандыкка чалуу буйруду. Биринчиден, текелер жөнүндө.
Теке жана Күнөөдөн арылуу күнү
Мусанын 1- белгиси түшүрүлгөн учурдан тартып , жүйүттөр жыл сайын фараондун моюнтуругунан куткарылганын эскерүү үчүн (азыркыга чейин!) Пасханы майрамдашууда. Бирок, Тооратта башка майрамдар тууралуу да осуяттар бар. Жүйүттөрдүн негизги майрамдарынын бири күнөөдөн арылуу күнү деп аталат . Тооратта берилген толук текстти окуу үчүн бул жерди басыңыз .
Бирок эмне үчүн Күнөөдөн арылуу күнүн кантип белгилөө керектиги жөнүндө мындай ийне-жибине чейин берилген? Башына көңүл буруңуз:
“Арундун эки уулу Теңирдин алдына башка от алып келип өлгөндөн кийин, Теңир Муса менен сүйлөштү. Теңир Мусага мындай деди: «Бир тууганың Арунга мындай де: Ал өлүп калбашы үчүн, ыйык жайдын көшөгөсүнүн ары жагында турган келишим сандыгынын капкагынын алдына каалаган убагында эле келе бербесин, анткени Мен капкактын үстүнө булут ичинде келип турам.”
Лебилер 16:1-2
Арундун эки уулу Теңирдин алдында (башка оту менен) жакындап калганда өлүштү. Көрүнүп тургандай, Ыйык жерде Мыйзамдын бардык осуяттарын аткарбоо Арундун уулдарынын өлүмүнө алып келген. Неге? Анткени келишим сандыгы жыйын чатырында болчу. Келишим сандыгы Куранда да айтылган. Бул жерде эмне деп айтылат:
Аларга пайгамбары: «Анын падышалыгынын белгиси – Эгеңер тараптан көңүлгө бейпилдик жана Муса менен Арундун үй-бүлөсүнөн калган калдыктар (буйумдар) бар периштелер алып жүргөн сандыктын силерге келүүсү». Чындыгында, эгер силер ыймандуу болсоңор, ушунда – силерге белги бар.
Сүрө 2:248 (Уй)
Биз Келишим сандыгынын Мусанын Мыйзамында Кудайдын келишимин символикалык түрдө сүрөттөп, Бийликтин белгиси катары кызмат кылганын окуйбуз . Он осуяттын лооктору сандыктын ичинде сакталган. Мыйзамдын эң кичине осуяттарынын бирин да бузса – кемеге жакын жерде – өлдү. Арундун эки улуу уулу ыйык жыйын чатырга татыксыз түрдө киргенде, өлүштү. Мындай кылдат көрсөтмөлөрдүн себеби мына ушунда: Арун ыйык жыйын чатырга жылына бир жолу – Күнөөдөн арылуу күнү гана кирчү. Ал жакка башка күнү барса, анда ал да өлмөк. Бирок Күнөөдөн арылуу күнүндө да Арун кеме сакталган Ыйыктардын Ыйыгына жөн эле кире алган эмес. Биринчи:
“…Арун күнөө үчүн чалынуучу курмандыкка бир букачар чалып, өзүн да, үйүндөгүлөрүн да күнөөдөн тазаласын. Түтөтүлүүчү жыпар жыттуу затты Теңирдин алдында отко салат, түтөтүлгөн заттардын түтүнү келишим сандыгынын капкагын каптайт. Ал өлүп калбашы үчүн ошондой болот.”
Лебилер 16:6,13
Букачар Мыйзамдын буйруктарын бузган Арундун өзүнүн күнөөлөрүн жууш үчүн же тазалаш үчүн курмандыкка чалышкан. Андан кийин Арун эки текени атайын курмандыкка чалат.
“Анан эки текени алып, аларды жыйын чатырынын эшигинин алдына, Теңирдин алдына койсун. Анан Арун эки теке үчүн өкчөмө таш ыргытсын: бирин Теңир үчүн, экинчисин чөлгө коё берүү үчүн. Теңир үчүн түшкөн текени Арун жетелеп келип, күнөө үчүн чалынуучу курмандыкка чалат.”
Лебилер 16:7-9
Букачар курмандыкка чалынгандан кийин Арун эки текени алып, өкчөмө таш ыргытат. Биринчи теке коюп жиберүүчү деп аталды . Экинчиси күнөө үчүн курмандыкка чалынган. Эмне үчүн?
“Анан элдин күнөөсү үчүн чалынуучу текени союп…Ал ыйык жайды Ысрайыл уулдарынын таза эмес нерселеринен, кылмыштарынан, бүт күнөөлөрүнөн ошентип тазалайт…”
Лебилер 16:15-16
Коюп жибере турган текеге андан кийин эмне болду?
“Ыйык жайды, жыйын чатырын, курмандык чалынуучу жайды тазалап бүткөндөн кийин, тирүү текени алып келет. Арун эки колун тирүү текенин башына коюп, Ысрайыл уулдарынын бардык мыйзамсыздыктарын, кылмыштарын, күнөөлөрүн ачык айтып, аларды текенин башына жүктөп, дайындалган бир адам менен чөлгө кетирет. Теке алардын бардык мыйзамсыздыктарын өзүнө жүктөп, адам бара алгыс жерге алып кетет. Ал текени ошентип чөлгө коё берет.”
Лебилер 16:20-22
Букачар Арундун өзүнүн күнөөлөрү үчүн курмандыкка чалынган. Биринчи теке Ысрайылдын күнөөлөрүн тазалоо үчүн курмандыкка чалынган. Андан кийин Арун колун тирүү текенин башына коюп, элдин бардык күнөөлөрүн символикалык түрдө ага өткөрүп берет. Ошондон кийин элдин күнөөлөрү жуулуп, тазаланганынын белгиси катары текени чөлгө коё беришкен. Булар күнөөлөрдүн кечирилиши үчүн чалынган курмандыктар эле. Бул азем жыл сайын Күнөөдөн арылуу күнүндө аткарылчу.
Букачар, же Аль-Бакара жана Тоорат
Арунга башка курмандыктарды чалуу, анын ичинде кунаажын (бука эмес көңүл бургула) курмандыкка чалуусу буйрулган. Бул курмандык 2 -сүрөөгө «Уй» деп (Ыйык Куранда) ат берилген . Куранда бул курмандык жөнүндө түздөн-түз айтылат. Толук текстти окуу үчүн бул жерди басыңыз . Көрүнүп тургандай, элдин баары таң калып, эмне үчүн мындай учурда осуятта көнүп калган торпокту эмес, кунаажынды курмандыкка чалууну буйруганына таң калышты. Текст мындайча аяктайт:
Биз аларга: “Аны союлган уйдун бир бөлүгү менен ургула!” – дедик. Ошол сыяктуу эле Аллах өлүктөрдү тирилтет, силер акылыңарга келүүңөр үчүн силерге өз кереметтерин көргөзөт.
(Сүрө 2:73 Уй)
Ошентип, кеп бизге берилген Белги жөнүндө айтылып жатат. Бирок кунаажын биз үчүн кандай белги катары кызмат кылат? Өмүр менен өлүмдүн байланышы бар экенин окуйбуз. Мүмкүн Арунга Тооратта бул курмандыкка байланыштуу көрсөтмөлөрдү кылдаттык менен окуп чыксак, бул маселени жакшыраак чече алабыз. Толук текстти окуу үчүн бул жерди басыңыз . Ошентип, биз:
“Анан Букачарды анын көз алдында өрттөшсүн: терисин да, этин да, канын да, кан-жинин да өрттөшсүн. Анан ыйык кызмат кылуучу кедр жыгачын, иссоп жана кочкул кызыл жүндөн жасалган жип алып, күйүп жаткан Букачардын үстүнө таштасын.”
(Сандар 19:5-6) көрөбүз.
Иссоп жалбырактуу дарактын бутагы болгон. Ысрайылдыктар өлүм үйлөрүнөн кыя өтүшү үчүн Пасахтын төмөнкү буйругун алышты:
“Бир тутам иссоп алып, идиштеги канга малып, эшиктин маңдайчасы менен эки каптал кашегине сыйпагыла…”
Чыгуу 12:22
Букачар курмандыкка да иссоп колдонулган, андан кийин кунаажын, иссоп, жүн, кедр жыгачы өрттөлгөн. Андан соң:
“Анан таза адам өрттөлгөн Букачардын күлүн чогултуп, стандын сыртындагы таза жерге койсун. Ал Ысрайыл уулдарынын жамааты үчүн, тазартуучу суу үчүн сакталсын. Бул – күнөө үчүн чалынган курмандык.”
Сандар 19:9
Андан ары кунаажындын күлү «тазалануучу сууга» аралаштырылган. Бул суу менен күл жуунуп, таза эмес адам ырым-жырымдан (вуду суу менен тазаланып) тазаланат. Бирок, бул күл баардык ыпластыктарды тазалабай, өзгөчөлөрүн гана тазалаган.
“Ким өлгөн кишинин денесине тийсе, ал жети күн таза эмес болот. Бул суу менен ал өзүн үчүнчү жана жетинчи күнү тазаласын, ошондо таза болот. Эгерде ал үчүнчү күнү жана жетинчи күнү тазаланбаса, таза болбойт. Өлгөн кишинин денесине колун тийгизип, бирок өзүн тазалабаган адам Теңирдин ыйык жайын булгаган болот, ал Ысрайыл элинин арасынан жок кылынсын, анткени ага тазартуучу суу чачылган эмес, ал таза эмес, анын таза эместиги өзүндө калды.”
Сандар 19:11—13
Ошентип, тазалануу үчүн сууга аралашкан күл колдонулуп, өлүккө тийген адам анын нажастыгынан тазаланат. Бирок эмне үчүн өлүк менен байланыштуу каада-салты ыпыластыкка алып келген? Ойлонуп көрөлү. Анын күнөөсүнүн натыйжасында Адам жана анын бардык урпактары өлө турган болуп калды (анын ичинде сиз жана мен). Өлүм адамды булгайт, анткени бул күнөөнүн натыйжасы. Анын ыпластык менен байланышы бар. Өлүккө тийген адам да таза эмес болуп калат. Ал эми жогоруда айтылган күл алаамат болуу менен адамды ыпластыктан тазалайт. Ритуалдык мааниде таза эместигинен улам өлгөн таза эмес адам кунаажындын күлүн жууп, ыпластыктан тазаланып жаңы жашоого ээ болгон.
Букачар эмне үчүн колдонулган? Бизге түз жооп берилбейт, бирок биз Ыйык Жазуу негизинде өзүбүз ойлоно алабыз. Тооратта (жана башка Ыйык Китептерде) Аллах эркек түрүндө – «ал» деп айтылат. Ысрайыл жамааттык түрдө кыз катары, аялдык жыныста айтылат. Үй-бүлө куруунун символикасын колдонуп, Алла Таала өз элине башчы катары иш кылат жана анын ишенимдүү адамдары аны ээрчишет деп айта алабыз. Бирок демилге дайыма Аллага таандык. Ыбрайымга уулун курмандыкка чалууну буйруган ал ; анын демилгеси боюнча Ысрайылдыктар он осуятты алышты ; ал Нухтун Топон суусун жерге алып келген ж.б. Адам (анын ичинде пайгамбарлар) эч качан биринчи себеп болгон эмес; Аллахтын жолдоочулары анын жетекчилигине баш ийишти.
Букачардын күлү биздин адамдык керектөөбүздү ыпластыктан тазалоо үчүн берилген. Адамдын муктаждыгынын белгиси катары курмандыкка ургаачы болушу керек эле. Аллахтын алдындагы күнөөдөн айырмаланып, ыпластык күнөө кылганда башыбыздан өткөн уяттуулукту билдирет. Күнөө кылганда, мен Ааламдык Соттун алдында Мыйзамды бузганым үчүн гана эмес, уят жана өкүнүч кучак жайып алганы үчүн жаза алам. Аллах бизди уяттан тазалоо үчүн эмне кылды? Биринчиден, бизге жабуу, кийим-кече берди. Ал Адам ата менен Обо эне үчүн териден кийим тигип, алардын жылаңачтыгын жана уятын жапкан. Ошондон бери Адам атанын балдары ар дайым кийимдер менен өзүнүн уятын жаап келишет – бул бизге ушунчалык тааныш болгондуктан, эмне үчүн муну жасайбыз деп сергек ойлонобуз. Букачардын күлү менен жууп, абийирибизди күнөөнүн ыпластыгынан арылтуунун дагы бир жолу. Биздин тазаланышыбыз үчүн кунаажын курмандыкка чалган.
“ошондуктан жүрөгүбүздү булганган абийирден кан чачуу менен тазалап, денебизди таза сууга жууп, Кудайга таза жүрөк жана бекем ишеним менен жакындайлы.”
Эврейлерге 10:22
Ал эми Тазалануу күнү алып келинген эчкилер эркек мал сыяктуу негизинен Алла үчүн алынып келинген. Он осуяттын белгиси жөнүндө сөз кылып жатып , биз Мыйзамды бузуунун баасы өлүм экенин кайталайбыз ( үзүндүлөрдү көрүү үчүн бул жерди басыңыз) . Аллах Сотчу болгон жана болуп кала берет жана Сотчу катары өлүм жазасын талап кылууда. Букачардын өлүшү Алла Тааланын Арундун күнөөсүнөн таза кылуу талабын канааттандырат. Биринчи текенин өлүмү Ысрайыл элинин күнөөсүн жууп алуу жөнүндөгү Алланын талабын канааттандырат. Ошондо гана элдин күнөөлөрү каймана мааниде текеге өтүшү мүмкүн. Бул Арундун кылганы. Теке чөлгө коё берилген жана Ысрайыл коомунун күнөөлөрү кечирилгенин белгиси катары кызмат кылган.
Мындай курмандыктарды Арун жана анын урпактары миң жыл бою чалган. Ысрайыл уулдары Убадаланган жерде жашап турганда, Дөөт жана анын урпактарынын башкаруусунун бүткүл тарыхында, ошондой эле Ыйса Машайак (алейхи саламдын) күндөрүндөгүдөй, Алланын эркин жарыялаган пайгамбарлардын доорунда. Анын үстүнө), бул курмандыктар адамзаттын муктаждыктарын канааттандыруу үчүн кылдаттык менен чалынган. Бирок алар көлөкө эле же келе жаткан куткаруунун белгиси эле.
Тоораттын акыркы аяттары Муса менен Арундун окуясы аяктаганын билдирген. Жакын арада мураскорлор-пайгамбарлар келет, Забур Аллахтын эркин жарыялайт. Бирок Тоорат бизге акыркы сабакты берет. Азирети Муса (алейхи салам) улуу Пайгамбардын келишин алдын ала айтып, Ысрайылдан урпактарына келе турган жакшылыктарды жана каргыштарды алдын ала айтат.