Акыркы макалабызда биз чыныгы пайгамбарларды таануу үчүн Аллахтын берген критерийлерин – алардын кабарынын бир бөлүгү катары келечекти болжолдоорун көрдүк. Азирети Муса (алейхи салам) бул эрежени – Ысрайыл урпактарынын келечеги тууралуу алдын ала айтуу – эгер анын кабары Аллахтан болсо, аткарылышы керек болгон өкүмдү өзү көрсөткөн. Бул алдын ала айтылгандар ысрайылдыктарга келе жаткан каргыштар жана баталар эле. Бата менен Каргыштын толук тексттин бул жерден окуй аласыз . Негизги пункттар төмөндө келтирилген.
Муса (алейхи саламдын) Баталары
Осуяттарга баш ийишсе, алар ала турган кереметтүү баталарды баяндоо менен баштады . Бул баталар башка улуттардын көз алдында болот, алар Анын баталарын тааный алышат. Төмөндө жазылгандай:
“Сен Теңирдин ысымы менен аталып жатканыңды жер жүзүндөгү бардык элдер көрүп, сенден коркуп калышат.”
(Мыйзамды кайталоо 28:10
Ал эми осуяттарга баш ийбесе, алар баталарга карама-каршы келген каргыштарды алышат. Каргыштар баталарды чагылдырат. Бул каргыштарды тегеректеги элдер да көрүшөт:
… Теңир алып барган жердеги элдер сени көрүп үрөйү учат, аларга шылдың, ылакап болосуң.”
Мыйзамдыкайталоо 28:37
Ал эми каргыш ысрайылдыктардын өздөрүнө болот
…Сага жана сенин укум-тукумуңа тийген ал каргыштар башкаларга түбөлүккө жышаан жана эскертүү болот.” (Мыйзамды кайталоо 28:46)
Аллах каргыштын эң жаманы башка элдерден болорун эскерткен:
“Теңир сага алыстан, жердин бир бурчунан эл жөнөтөт. Сен тилин түшүнбөгөн эл сага бүркүттөй шукшурулуп тиет. Ал эл улуусун сыйлабаган, кичүүсүн аябаган таш боор эл болот. Ал эл сени түгөтүп бүтмөйүнчө, малыңды да, түшүмүңдү да жейт, сени кырып жок кылмайынча, эгиниңди да, шарабыңды да, майыңды да, бодо малың менен койлоруңдун төлүн да калтырбайт. Сенин жериңдеги сен таянган бийик, бекем дубалдарыңды уратып бүтмөйүнчө, бардык жагыңдан курчап алып кысымга алат. Кудай-Теңириң берген жерлерди бардык жагынан курчап алып кысымга алат.”
(Мыйзамды кайталоо 28:49-52
Окуялар жамандан да жаманга карай өнүгөт:
…Сен ээлегени бара жаткан жерден кайра куулуп чыгасың. Теңир силерди жердин бир четинен экинчи четине чейин, башка элдердин арасына чачыратып жиберет. Ал жерде силер да, ата-бабаларыңар да билбеген башка кудайларга, жыгачтарга жана таштарга табынып каласыңар. Бирок ал элдердин арасында да силерге тынчтык болбойт, аягыңар жай таппайт, Теңир ал жерде да жүрөгүңөрдү титиретип, көзүңөрдү талытып, жаныңарды сыздатат.”
Мыйзамды кайталоо 28:63-65
Бул баталар жана каргыштар Келишим (макулдашуу) менен белгиленген
…силер Кудай-Теңириңердин келишимине, Кудай-Теңириңер менен түзүлгөн анттуу келишимге кириш үчүн турасыңар. Теңир Өзү сага жана сенин ата-бабаларың Ыбрайымга, Ыскакка жана Жакыпка убада кылгандай, Ал бул келишимди сенин Кудайың болуп, сени Өз эли кылып алыш үчүн түзөт. Бул келишимди жана анттуу келишимди мен силер менен гана эмес, бүгүн Кудай-Теңирибиздин алдында биздин арабызда тургандар менен, ошондой эле бүгүн биздин арабызда турбагандар менен түзүп жатам.”
Мыйзамды кайталоо 29:12-15
Башкача айтканда, бул келишим балдарга, тагыраагы келечек муундарга милдеттүү болот. Өзүнүн маңызы боюнча бул келишим келечек муундарга – Ысрайылдыктарга да, чет элдиктерге да арналган.
“Теңир Өзү кыйроолор менен, оорулар менен жабыркаткан бул жерди силердин тукумуңар жана алыс жактан келген бөтөн жерликтер көрүп, мындай деп айтышат…бул жер да айдалбайт, эч нерсе өспөйт, чөп да чыкпайт”. “Ошондо бүт элдер мындай деп сурашат: “Эмне үчүн Теңир бул жерди ушундай кылды? Ал эмне үчүн ушунчалык каарданды?…Аларга: “Теңир алардын ата-бабаларын Мисир жеринен алып чыккандан кийин, алар менен түзгөн келишимин таштап салышканы үчүн…”Мына ошондуктан бул жерге Теңир каарданып, аны ушул китепте жазылган келишимдин каргыштарына калтырды.”
Мыйзамды кайталоо 29:21-27
Мусанын батасы жана каргышы аткарылдыбы?
Убада кылынган баталар сонун болгон, бирок коркутуп-үркүткөн каргыштар ырайымсыз болгон. Бирок биз бере турган эң негизги суроо : « Аларда сүрөттөлгөн окуялар болдубу?». Буга жооп берүү менен Муса (алейхи салам) чыныгы пайгамбар болгон-болбогонуна күбө болобуз жана бүгүнкү жашообузга насаат алабыз.
Жооп биздин колубузда. Эски Келишим Ыйык Китептин көп бөлүгү ысрайылдыктардын тарыхынын жазуусу, андан биз эмне болгонун биле алабыз. Мындан тышкары, бизде Байыркы Келишимден гана эмес, башка булактардан да, Жусуп Флавий сыяктуу эврей тарыхчыларынан, Публий Корнелий Тацит сыяктуу грек-рим тарыхчыларынан алынган жазуулар бар жана биз көптөгөн археологиялык жерлерди таптык. Бул булактардын баары дал келип, ысрайылдыктардын тарыхынын ырааттуу сүрөтүн чагылдырат. Бул биз үчүн дагы бир белги. Бул жерде ысрайылдыктардын тарыхынын кыскача баяндамасы, алардын тарыхында эмне болгонун жакшыраак көрүүгө жардам берүү үчүн графиктер.
Бул окуядан эмнени көрүп жатабыз? Ооба, чындыгында Мусанын каргыштары канчалык коркунучтуу болсо да – ал аларды миңдеген жылдар мурун сүрөттөгөндөй – мунун баары боло электе эле аткарылган (эсиңерде болсун, бул божомолдор мурда болуп өткөндөн кийин айтылган эмес).
Бирок Мусанын каргышы муну менен эле бүтпөйт деп улантылат. Муса (алейхи салам) бул каргыштарды ушинтип бүтүргөн.
Ушул сөздөрдүн баары сага келгенде, мен сага айткан бата менен каргыш тийип, аларды Кудай-Теңириң сени чачыратып жиберген бардык элдердин арасында жүрөгүңө аласың да, Теңириңе кайрыласың. Кудайым, Анын үнүн ук, мен бүгүн сага буйруганымдай, сен жана сенин уулдарың бүт жүрөгүң менен, бүт жаның менен, ─ Ошондо Кудай-Теңириң туткундарыңды кайтарып алып, сага ырайым кылат жана сени кайра ошол жерден чогултат. Кудай-Теңириң сени чачырата турган бардык элдер. Эгер сен [асмандын учунан] асмандын аягына чейин чачырап кетсең да, Кудай-Теңириң сени ошол жерден чогултат, ал жерден сени алып кетет, [ал жерден] Кудай-Теңириң алып келет. Сен ата-бабаларың башкарган жерге барасың, аны ээлеп аласың, сага жакшылык кылып, ата-бабаларыңдан да көп көбөйт.
Мыйзамды кайталоо 30:1—5
Албетте (кайрадан) суроону берүү табигый нерсе: ушундай болду беле? Алардын окуясынын уландысын көрүү үчүн бул жерди басыңыз .
Тоораттын аягы – Забурду күтүү
Баталар жана Каргыштар менен аяктайт. Алар аяктагандан көп өтпөй Муса пайгамбар (алейхи салам) каза болгон. Андан кийин ысрайылдыктар Мусанын мураскору Нундун уулу Жашыя менен бирге убадаланган жерге киришет. Ысрайыл уулдарынын тарыхында түшүндүрүлгөндөй, алар падышасыз жана баш калаасы жок улуу падыша Дөөт же Дауд (же Давуд) бийликке келгенге чейин ал жерде жашашкан. Ал Эски Келишимдин жаңы бөлүмүн баштады, ал Куранда Забур деп айтылат . Биз Забурду түшүнүшүбүз керек, анткени ал Тоораттын башындагы аяттарды улантып жатат – жана алар бизге Инжилди түшүнүүгө жардам берет . Андан кийин биз Куран жана Ыйса Машайак Дөөт (алейхи салам) жана Забур жөнүндө кандайча айтып жатканын көрөбүз.